W obecnej perspektywie w Unii Europejskiej zmieniło się spojrzenie na rozwój w regionach. Sukces unijnej polityki spójności zapewniają nie tylko osiągnięcia poszczególnych gmin czy powiatów, lecz coraz ważniejsza jest współpraca ponad granicami, której celem jest lepsze wykorzystanie potencjału i specjalizacji poszczególnych obszarów. Pomóc w tym mają nowe instrumenty takie jak Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT), wspierające rozwój aglomeracji miejskich.
W naszym województwie ZIT-y realizowane są na obszarze Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Poznania (MOF) oraz obszarze Aglomeracji Kalisko-Ostrowskiej (AKO). Podejmując decyzję o zasięgu Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Zarząd Województwa kierował się zapisami przyjętej w 2011 r. „Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030”. Obok stolicy i największych polskich miast oraz miast wojewódzkich o znaczeniu krajowym dokument ten wyszczególnia ośrodki regionalne jako ważne elementy równoważenia rozwoju kraju. KPZK wyróżnia 14 takich ośrodków, a wśród nich Kalisz z Ostrowem Wielkopolskim. Interwencją w ramach ZIT objęte zostały miasta Kalisz i Ostrów Wielkopolski, gminy powiatów kaliskiego i ostrowskiego oraz gmina Gołuchów (wchodzi w skład powiatu pleszewskiego).
Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT) to narzędzie wprowadzone w tej perspektywie finansowej, za pomocą którego realizowane są strategie terytorialne, dotyczące głównie zintegrowanych działań na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich. W Województwie Wielkopolskim ZIT-y realizowane są na obszarze Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Poznania (MOF) oraz obszarze Aglomeracji Kalisko-Ostrowskiej (AKO).
Integracja z korzyścią dla mieszkańców
Objęcie tych obszarów instrumentem ZIT, obwarowane było wysokimi wymogami. Współpracujące ze sobą samorządy musiały m.in. wypracować wspólną strategię rozwoju, której realizacja przyczyni się do integracji danego terytorium, i podniesienia jakości życia mieszkańców. ZIT-y są instrumentem promującym podejście zintegrowane poprzez m.in. realizację dużych projektów łączących fizyczne inwestycje w infrastrukturę ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) z inwestycjami w kapitał ludzki z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS).
Współpraca w ramach ZIT-ów wiąże się z konkretnymi korzyściami finansowymi: na realizację zintegrowanych działań na rzecz obszarów miejskich przeznaczono prawie 266 mln euro w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014- 2020 (WRPO 2014+).
W trybie konkursowym wsparcie dla ZIT-ów udzielane jest między innymi na:
- poprawę efektywności energetycznej w sektorze publicznym
- wpieranie strategii niskoemisyjnych
- zachowanie, ochronę, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego
- wspieranie aktywności zawodowej pracowników poprzez działania prozdrowotne
- kształcenie zawodowe młodzieży i dorosłych
- inwestycje w infrastrukturę edukacyjną i szkoleniową.
Namacalne korzyści
Łatwiejszy i wygodniejszy dojazd do pracy czy do szkoły będzie z pewnością jedną z najbardziej odczuwalnych korzyści ze współpracy w ramach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych. Efekty pierwszych projektów z zakresu poprawy infrastruktury transportowej w Poznaniu i okolicznych gminach powinny być widoczne w niedalekiej przyszłości.
6 grudnia 2016 r. podpisano pierwsze umowy na łączną kwotę dofinansowania prawie 27 mln zł z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w ramach poddziałania 3.3.3 „Wspieranie strategii niskoemisyjnych w tym mobilność miejska w ramach ZIT dla MOF Poznania”. Gminami, które przejdą do historii programu są Czempiń, Kostrzyn, Oborniki, Środa Wielkopolska oraz Puszczykowo. Do końca grudnia kolejne umowy podpisali kolejni beneficjenci: Poznań, Pobiedziska, Skoki i Szamotuły. Łączna wartość dofinansowania grudniowych umów przekroczyła 110 mln zł.
Większość umów dotyczy budowy węzłów przesiadkowych zintegrowanych z układem drogowym i ścieżkami rowerowymi. W wielu przypadkach powstaną nowe odcinki dróg dojazdowych i chodników lub zostanie wyremontowana ich nawierzchnia. W bezpośrednim sąsiedztwie powstaną miejsca umożliwiające dogodną zmianę środka transportu – Kiss & Ride, Park & Ride oraz Bike & Ride. Węzły wyposażone zostaną w elektroniczne systemy informacji i energooszczędne oświetlenie. Głównym celem jest zmniejszenia natężenia ruchu samochodowego w centrach miast i na drogach dojazdowych poprzez zwiększenie atrakcyjności i komfortu oraz bezpieczeństwo transportu zbiorowego.
W ramach poddziałania 3.3.3 WRPO 2014+ gminy mogą zakupywać środki transportu zbiorowego. Warunkiem jest wybór pojazdów niskoemisyjnych, czyli takich, których niekorzystne oddziaływanie na środowisko naturalne jest zminimalizowane.
W tym roku ogłoszone już zostały dwa nabory konkursowe w ramach poddziałania 3.3.3 „Wspieranie strategii niskoemisyjnych w tym mobilność miejska w ramach ZIT dla MOF Poznania” oraz 3.3.4 „Wspieranie strategii niskoemisyjnych w tym mobilność miejska w ZIT dla rozwoju AKO” z łączną alokacją 122 mln zł. Do końca roku planowane jest jeszcze 13 naborów.
Na początek edukacja
Lepsza edukacja dostosowana do potrzeb lokalnego rynku pracy to jeden z głównych celów samorządów współpracujących w ramach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych. Pierwsze umowy, które Zarząd Województwa Wielkopolskiego podpisał 15 lutego br. z beneficjentami z Aglomeracji Kalisko-Ostrowskiej dotyczyły właśnie projektów z zakresu kształcenia zawodowego młodzieży i dorosłych (poddziałanie 8.3.5) oraz rozwoju infrastruktury edukacyjnej i szkoleniowej (poddziałanie 9.3.5).
Miasto Kalisz zrealizuje dwa projekty pod wspólnym tytułem „Kalisz -przestrzeń dla profesjonalistów” . Pierwszy będzie dotyczył zdobywania potrzebnych na rynku pracy kwalifikacji przez młodych mieszkańców Aglomeracji Kalisko – Ostrowskiej. Z kolei drugi poświęcony będzie zwiększaniu kwalifikacji osób dorosłych. Łączna wartość dofinansowania to ponad 1,9 mln zł.
Również dwa przedsięwzięcia planuje Powiat Kaliski. Skoncentrowane będą na edukacji zawodowej młodzieży i nauczycieli Zespołu Szkół im. Stanisława Mikołajczyka w Opatówku. Chodzi przede wszystkim o dostosowanie oferty kształcenia szkoły do wymogów lokalnego i regionalnego rynku pracy. Projekty zakładają m.in. zwiększenie udziału lokalnych przedsiębiorców i instytucji otoczenia biznesu w procesie praktycznej edukacji, m.in. poprzez możliwość odbywania staży w firmach. Łączna wartość dofinansowania wynosi prawie 665 tys. zł
Komplementarne przedsięwzięcia w zakresie wyposażenia placówek edukacyjnych i szkoleniowych m.in. w nowoczesny sprzęt umożliwiający kształcenie w zawodach wynikających z potrzeb rynku pracy realizowane będą przez Miasto Kalisz i Powiat Kaliski w ramach poddziałania 9.3.5. Projekty „Kalisz Przestrzeń dla profesjonalistów. Nowoczesne pracownie kluczem do sukcesu Aglomeracji Kalisko – Ostrowskiej” i „Przebudowa i wyposażenie budynku na potrzeby funkcjonowania warsztatów szkolnych w Zespole Szkół im. Stanisława Mikołajczyka w Opatówku” otrzymały dofinansowanie na łączną sumę prawie 11 mln zł.
Pieniądze na kulturę
Projektodawcy z dwóch wielkopolskich aglomeracji – poznańskiej i kalisko-ostrowskiej stanęli do rywalizacji o dofinansowanie projektów na zachowanie, ochronę i promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego (poddziałanie 4.4.3 ZIT poznański i 4.4.4 ZIT kalisko-ostrowski).
Konkurs cieszył się dużym zainteresowaniem, o czym świadczy fakt, że łączna pula wnioskowanego dofinansowania (blisko 47 mln zł) przekroczyła dostępną alokację (33,6 mln zł). Tematyka złożonych projektów jest również niezwykle ciekawa. Dla przykładu Gmina Tarnowo Podgórne złożyła wniosek na restaurację i rewitalizację Pałacu w Jankowicach. Muzeum Śremskie w Śremie zamierza rozbudować budynek muzeum o pawilon wystawowy i salę widowiskową oraz utworzyć multimedialną ekspozycję, a Powiat Poznański chce przeznaczyć ewentualną dotację na rewaloryzację wnętrz dawnego kompleksu cysterskiego w Owińskach. Ciekawie rysuje się projekt złożony przez Miasto i Gminę Buk, która planuje zaadaptować i wyposażyć zabytkowy budynek synagogi w Buku na cele kulturalne. Gmina Oborniki chce zmodernizować zabytkowy dom kultury w Objezierzu, a Miasto Poznań planuje rewitalizację kompleksu Dzieciniec pod Słońcem w Poznaniu. To pierwszy w Poznaniu ogród jordanowski, wybudowany w latach 1927-1928 na Łęgach Dębińskich. Ta realizowana z dużym rozmachem inwestycja została w dużej części zniszczona podczas II wojny światowej.
Z terenu Aglomeracji Kalisko-Ostrowskiej Zarząd Województwa wybrał do dofinansowania dwa projekty: „Multimedia – rozszerzenie oferty biblioteki publicznej oraz adaptacja pomieszczeń ratusza na cele kulturalne w Ostrowie Wielkopolskim” i „Adaptacja pomieszczeń zabytkowego budynku ratusza miejskiego na ekspozycję poświęconą dziedzictwu historyczno-kulturowemu Kalisza i regionu”.
Ostatni rok naborów
– W ubiegłym roku przeprowadziliśmy 18 naborów w trybie konkursowym dla Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Poznania i Aglomeracji Kalisko-Ostrowskiej. W grudniu zaczęliśmy podpisywać pierwsze umowy z beneficjentami i systematycznie podpisujemy kolejne – mówi Grzegorz Potrzebowski, dyrektor Departamentu Polityki Regionalnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego. – W 2017 r. wyczerpiemy prawie całą alokację na konkursy dedykowane ZIT-om. 2018 będzie rokiem, w którym zaczniemy korzystać z efektów wielu projektów – dodaje dyrektor Potrzebowski.
Andrzej Szoszkiewicz