Krajowy Plan Odbudowy: nowa era inwestycji i reform

Od innowacyjnych inwestycji w infrastrukturę po zrównoważone projekty ekologiczne. Dzięki środkom z Krajowego Planu Odbudowy, Wielkopolska zrealizuje ambitne inwestycje, które nie tylko wzmocnią gospodarkę, ale i stworzą solidne fundamenty dla zrównoważonego rozwoju regionu.

Krajowy Program Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) to inicjatywa mająca na celu odbudowę gospodarki po pandemii COVID-19. Każdy kraj członkowski realizuje własny program, który został zaakceptowany przez Komisję Europejską. Polski plan składa się z 57 inwestycji i 54 reform. Warto wiedzieć, że KPO i Polityka Spójności (finansująca m.in. program Fundusze Europejskie dla Wielkopolski 2021-2027), to dwa różne instrumenty finansowe Unii Europejskiej, które mają na celu wspieranie rozwoju i odbudowy, ale różnią się celami, strukturą oraz źródłami finansowania.

Środki na realizację zgłoszonych propozycji w ramach KPO pochodzą z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, będącego częścią Planu Odbudowy dla Europy. Z tej puli nasz kraj otrzyma ok. 268 mld zł, z czego aż 113,28 mld zł w postaci dotacji. Pozostała kwota - 154,81 mld zł dostępna będzie w formie preferencyjnych pożyczek. Ze wsparcia skorzystają przedsiębiorcy, instytucje publiczne oraz podmioty społeczno-gospodarcze. Pieniądze w założeniu mają wzmocnić polską gospodarkę i uodpornić na przyszłe kryzysy. Znaczna część budżetu KPO przeznaczona zostanie na cele klimatyczne (44%) oraz transformację cyfrową (21%). Czasu na wydanie miliardów euro jest jednak bardzo mało - tylko do końca sierpnia 2026 r.

Gospodarcze przyspieszenie

Pierwsze transze unijnych środków trafiają już do realizatorów kluczowych inwestycji. Sukcesywnie ogłaszane są też kolejne nabory. Środki z KPO wzmocnią m.in. gospodarkę i rynek pracy poprzez unowocześnienie produkcji, rozwój innowacji i nowoczesnych technologii, dopasowanie kompetencji pracowników do potrzeb rynku pracy i zapewnienie opieki nad dziećmi i osobami starszymi. Planowane jest m.in. utworzenie 47,5 tys. nowych miejsc w żłobkach i klubach dziecięcych. Kolejnym ważnym obszarem wsparcia są zielone inwestycje obejmujące m.in. wymianę starych źródeł ciepła na ekologiczne, termomodernizację budynków jednorodzinnych i wielorodzinnych oraz zakup paneli fotowoltaicznych i kolektorów słonecznych. Znaczna część środków wesprze też transformację cyfrową, w tym modernizację e-usług publicznych. Planowane są też szkolenia z kompetencji cyfrowych dla 323 tys. osób. oraz inwestycje z zakresu cyberbezpieczeństwa.

Unijne środki przeznaczone zostaną również na ekologiczny transport i budowę obwodnic. Ostatnim, ale nie mniej ważnym obszarem wsparcia jest bezpieczeństwo energetyczne. Wśród planowanych zadań jest budowa i modernizacja sieci dystrybucyjnych na obszarach wiejskich, rozwój lokalnych społeczności energetycznych czy budowa magazynów energii. Część inwestycji jest już w fazie realizacji.

Projekty ważne dla regionu

Z KPO finansowane są także działania na rzecz spójności terytorialnej. W założeniu każdy region ma mieć takie same szanse na rozwój i równy dostęp do usług, niezależnie od tego, z jakimi problemami się zmaga. Dlatego program wspiera na przykład regiony z trudnościami naturalnymi czy demograficznymi (obszary o małej gęstości zaludnienia) czy słabiej rozwinięte. Wsparcie trafia do podmiotów z obszarów wiejskich, miast zmagających się z problemami społecznymi czy takich, które szczególnie odczuły skutki pandemii.

Wśród aktualnie realizowanych przedsięwzięć w Wielkopolsce jest budowa systemu koordynacji i monitorowania regionalnych działań na rzecz kształcenia zawodowego, szkolnictwa wyższego oraz uczenia się przez całe życie, w tym uczenia się dorosłych. Inwestycja, która pochłonie ponad 21 mln zł, ma przyczynić się do wzmocnienia dopasowania kształcenia i szkolenia do potrzeb rynku pracy. Nasz region pełni też rolę Jednostki Wspierającej w realizacji zadania „Inwestycje w zrównoważoną gospodarkę wodno-ściekową na terenach wiejskich”. Do wydania jest ponad 70 mln zł, które mają być przeznaczone m.in. na budowę, rozbudowę lub modernizację systemów zaopatrzenia w wodę, a także infrastrukturę wykorzystującą rozwiązania cyfrowe jak np. montaż/wymiana wodomierzy na urządzenia pozwalające na zdalne odczyty. Nabór wniosków dla samorządów trwał do 3 lutego. Inwestycje, które otrzymają dofinansowanie, będą musiały zostać zakończone do 30 listopada 2025 r. Kolejnym istotnym projektem jest „Poprawa mobilności przestrzennej mieszkańców Wielkopolski w publicznym transporcie zbiorowym poprzez zakup nowego taboru kolejowego”. Władze regionu chcą kupić osiem nowych pociągów. Każdy pomieści co najmniej 240 pasażerów i będzie dostosowany do jazdy z prędkością minimum 160 km/h. Całkowita wartość projektu to ponad 315 mln zł. Problemem w realizacji przedsięwzięcia jest jednak czas.

– Mamy potencjalnie wykonawców kontraktu na dostawę nowego taboru, ale pod warunkiem że termin rozliczania środków z KPO zostanie przesunięty. Czekamy na odpowiedź, czy czerwiec 2026 roku to ostateczny termin, czy też uda się go przesunąć. Jeśli tak się stanie, to potencjalnie możemy na ten cel wykorzystać ponad 100 mln zł – zwracał uwagę w wywiadzie dla „Rzeczpospolitej” z 19 stycznia 2025 roku Marek Woźniak, Marszałek Województwa Wielkopolskiego.

Krótki termin realizacji to nie jedyne wyzwanie związane z wydatkowaniem funduszy z KPO. Problemem jest też brak wyznaczenia linii demarkacyjnej pomiędzy KPO a programami regionalnymi, co sprawia, że konkursy z niektórych obszarów są podobne i ogłaszane w tym samym czasie. Wiele zależy jednak od spełnienia warunków postawionych przez Komisję Europejską oraz od efektywnej współpracy między rządem a samorządami.

Więcej informacji o KPO znajdziesz tutaj.