W obecnej perspektywie finansowej chodzi nie tylko o rozwój poszczególnych gmin czy powiatów, lecz coraz bardziej liczy się współpraca ponad granicami. Jej celem jest lepsze wykorzystanie potencjału i specjalizacji obszarów, które nie pokrywają się z tradycyjnym podziałem administracyjnym kraju. Pomagają w tym instrumenty polityki terytorialnej – Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT) oraz Obszary Strategicznej Interwencji (OSI).
W województwie wielkopolskim wyodrębniono dwa ZIT-y: Miejski Obszar Funkcjonalny Poznania (MOF Poznania) i Aglomerację Kalisko-Ostrowską (AKO) oraz cztery OSI: gnieźnieński, koniński, leszczyński i pilski. Na realizację ZIT-ów przeznaczono 265,7 mln euro w ramach WRPO 2014+. Jeśli chodzi o OSI, to każdy objęty został podobnym poziomem intensywności pomocy – ok. 195 euro na mieszkańca.
W trybie konkursowym wsparcie dla ZIT-ów udzielane jest między innymi na:
- poprawę efektywności energetycznej w sektorze publicznym
- budowę zintegrowanych węzłów komunikacyjnych i zakup niskoemisyjnych autobusów
- gospodarkę wodno-ściekową
- ochronę, promowanie i rozwój dziedzictwa kulturowego
- wspieranie aktywności zawodowej mieszkańców
- kształcenie zawodowe młodzieży i dorosłych
- inwestycje w infrastrukturę edukacyjna i szkoleniową.
Zarówno ZIT-y jak i OSI są instrumentem promującym podejście zintegrowane poprzez m.in. realizację dużych projektów łączących inwestycje w infrastrukturę ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) z inwestycjami w kapitał ludzki z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS). Wszystko po to, żeby tworzące je samorządy mogły podejmować wspólne wyzwania i razem realizować projekty. Instrument powinien ułatwić rozwiązanie problemów m.in. w sferze transportu i komunikacji, gospodarki wodno- ściekowej i rozwoju infrastruktury edukacyjnej dostosowanej do potrzeb miejscowego rynku pracy.
W trybie konkursowym wsparcie dla OSI udzielane jest między innymi na:
- gospodarkę wodno-ściekową
- zabezpieczenie przed niekorzystnymi zjawiskami pogodowymi
- modernizację infrastruktury transportu publicznego, zakup niskoemisyjnych autobusów
- rozwój usług społecznych i zdrowotnych
- integrację społeczno-zawodową
- wsparcie samozatrudnienia i przedsiębiorczości
- budowę dróg wojewódzkich.
Decydujący rok
– Pod koniec ubiegłego roku zapowiadałem, że 2017 r. będzie decydujący jeśli chodzi o wdrażanie naszego RPO na terenie ZIT-ów i OSI. Znalazło to potwierdzenie w ambitnym harmonogramie i jego konsekwentnej realizacji – mówi Grzegorz Potrzebowski, dyrektor Departamentu Polityki Regionalnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego. – Do końca września ogłosiliśmy 10 konkursów dla Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Poznania i Aglomeracji Kalisko-Ostrowskiej – wylicza dyrektor Potrzebowski. – Łączna alokacja na te konkursy wyniosła aż 416 mln zł. Jeśli chodzi o OSI, to do końca września rozpisaliśmy 7 konkursów, które przynajmniej w części dedykowane były tym obszarom.
Czeka nas jeszcze gorąca końcówka roku. W sierpniu ogłoszone zostały dwa nabory dedykowane Aglomeracji Kalisko-Ostrowskiej z zakresu gospodarki wodno-ściekowej i kultury (alokacja ponad 12 mln zł). W grudniu zaplanowane jest przeprowadzenie ostatniego tegorocznego naboru dla AKO na projekty rewitalizacyjne (alokacja 39,8 mln zł). Dlaczego rewitalizacja została odłożona na koniec roku?
– W tej perspektywie finansowej projekty rewitalizacyjne są bardziej złożone. Przede wszystkim gmina musi opracować i uchwalić program rewitalizacji, w którym uwzględniony jest aspekt społeczny – tłumaczy Grzegorz Potrzebowski. – Partycypacja mieszkańców konieczna jest na każdym etapie prac nad programem. Wynika to z trendu polegającego na przejściu od podejścia scentralizowanego i hierarchicznego w programowaniu i zarządzaniu, do zarządzania opartego na partnerstwie, dialogu społecznym i partycypacji. Siłą rzeczy opracowanie i przyjęcie takich planów zabrało sporo czasu. Stąd decyzja o odłożeniu konkursu w tym obszarze na koniec tego roku. Przypomnę, że zdobyliśmy pulę pieniędzy z Ministerstwa Rozwoju, z której mogliśmy dofinansować w drodze konkursów opracowanie planów rewitalizacji przez gminy – tłumaczy.
– Dla MOF Poznania na grudzień zostawiliśmy trzy konkursy. Dotyczą kształcenia ogólnego i zawodowego oraz rozwoju infrastruktury edukacyjnej i szkoleniowej. Łączna alokacja to 13,4 mln zł. – dodaje dyrektor Potrzebowski.
Finiszują także Obszary Strategicznej Interwencji. – Do końca roku planujemy ogłosić tylko cztery nabory dedykowane dla OSI – na systemy przeciwpowodziowe, drogi wojewódzkie, kształcenie ogólne i rewitalizacje. Alokacja na te konkursy wyniesie łącznie 111,5 mln zł –mówi dyrektor Potrzebowski.
Najwięcej na ekologiczny transport
Największy pod względem budżetu (150 mln zł) był konkurs w ramach poddziałania 3.3.3 „Wspieranie strategii niskoemisyjnych w tym mobilność miejska w ramach ZIT dla MOF Poznania”. Nabór dotyczył tworzenia systemu zintegrowanych węzłów przesiadkowych. To miejsca umożliwiające dogodną zmianę środka transportu, wyposażone w niezbędną dla obsługi podróżnych infrastrukturę, w szczególności: miejsca postojowe, przystanki komunikacyjne, punkty sprzedaży biletów, systemy informacyjne umożliwiające zapoznanie się z rozkładem jazdy. Bardzo istotną kwestią jest komfort oczekiwania na tramwaj czy autobus.
Także dla Aglomeracji Kalisko-Ostrowskiej największy budżet w tym roku (72 mln zł) miał konkurs związany z rozwojem mobilności miejskiej. Dofinansowanie uzyskały inwestycje w system komunikacji miejskiej w Kaliszu i Ostrowie. Unijna dotacja przyznana została także na budowę ścieżek rowerowych na terenie aglomeracji.
Na półmetku
Biorąc pod uwagę podpisane umowy do końca września br., to wielkopolskie OSI wykorzystały średnio prawie 48% środków zapisanych w mandatach terytorialnych. Liderem jest subregion gnieźnieński z kontraktacją przekraczającą 60%. Kwota na jakie łącznie opiewają umowy podpisane przez wszystkie OSI wynosi prawie 193,9 mln zł.
W przypadku ZIT-ów sytuacja jest bardzo podobna. Na koniec września w podpisanych umowach zakontraktowano ponad 46% kwoty przewidzianej w strategiach MOF Poznania i AKO. To suma przekraczająca 502 mln zł.
Co w 2018 r.?
Na 2018 r. zostały cztery konkursy dla Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Poznania na łączną kwotę alokacji ponad 37 mln zł oraz projekt przebudowy ul. Grunwaldzkiej w Poznaniu (54 mln zł). Aglomeracja Kalisko-Ostrowska ma jeden nabór konkursowy i jeden pozakonkursowy o łącznym budżecie 31,2 mln zł. – W przyszłym roku będziemy mniej emocjonować się naborami, podpisywaniem umów, będziemy raczej obserwowali efekty zainwestowanych pieniędzy. Sprawniejsza i czystsza komunikacja publiczna, edukacja odpowiadająca potrzebom współczesnego rynku pracy, kolejne gospodarstwa przyłączone do sieci kanalizacji sanitarnej – mam nadzieję, że te pozytywne zmiany już wkrótce odczują mieszkańcy Wielkopolski – podkreśla Grzegorz Potrzebowski.
Andrzej Szoszkiewicz