W ostatnich latach inicjatywy i działania rewitalizacyjne w Wielkopolsce bardzo przyspieszyły. O dobrych praktykach i korzyściach z nich wynikających dla gmin rozmawiamy z Marcinem Ługawiakiem, wiceprezesem firmy Lider Projekt Sp. z o.o., doradcą dla wielkopolskich gmin uczestniczących w projekcie rewitalizacyjnym prowadzonym przez Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu.
Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego we współpracy z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej prowadzi projekt unijny polegający na wzmocnieniu zdolności gmin do programowania i wdrażania działań rewitalizacyjnych. Dlaczego samorządy powinny korzystać ze wsparcia doradczego?
Gminy przygotowują się obecnie do kolejnej perspektywy finansowej na lata 2021-2027 i wiążą z nią duże nadzieje, jeśli chodzi o możliwość pozyskania środków na działania rewitalizacyjne. Jednym z warunków ubiegania się o dotacje jest posiadanie odpowiednich programów rewitalizacji opracowanych na podstawie ustawy o rewitalizacji.
Do 31 grudnia 2023 roku samorządy mogą realizować działania rewitalizacyjne w oparciu o programy rewitalizacji, o których mowa w ustawie o samorządzie gminnym. Po tym okresie możliwe będzie realizowanie programów rewitalizacji opracowanych jedynie na podstawie ustawy o rewitalizacji. Zgodnie z projektem Umowy Partnerstwa wsparcie dla działań rewitalizacyjnych dedykowane będzie prawdopodobnie jedynie inwestycjom wskazanym w gminnych programach rewitalizacji.
Spora grupa samorządów zamierza więc przekształcić Lokalne Programy Rewitalizacji (LPR) - opracowywane i uchwalane na podstawie ustawy o samorządzie gminnym - w tak zwane Gminne Programy Rewitalizacji (GPR) - oparte o ustawę o rewitalizacji. Z informacji, które do nas docierają wynika, że część gmin nie do końca wie, jak w pełni wykorzystać instrumenty wspierające procesy rewitalizacji zapisane w ustawie o rewitalizacji. Będziemy chcieli im pomóc za pośrednictwem bezpłatnych usług doradczych, które rozpoczęły się w sierpniu.
Te usługi z zakresu rewitalizacji są częścią większego projektu wsparcia dla samorządów z województwa wielkopolskiego. Na czym one będą polegały?
Możliwość skorzystania z usług doradczych ma blisko 50 gmin, które wcześniej wzięły udział w szeregu innych wydarzeń szkoleniowych z rewitalizacji organizowanych przez Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu. Inne samorządy również mogą to uczynić. Wystarczy wypełnić deklarację, dostępną na stronie wrpo.wielkopolskie.pl.
Jeśli chodzi o usługi doradcze to Urząd Marszałkowski, dla każdej gminy przewidział sześć godzin konsultacji z ekspertem w dwóch formułach: bezpośredniej (w siedzibie gminy) lub pośredniej (e-mail, skype). Oczywiście, w zależności od poziomu skomplikowania zagadnień, te godziny mogą ulec zwiększeniu. Każdy przypadek będzie rozpatrywany indywidualnie (więcej o zasadach doradztwa przeczytasz w aktualnościach - przyp. red.).
Do 31 grudnia 2023 roku samorządy mogą realizować działania rewitalizacyjne w oparciu o programy rewitalizacji, o których mowa w ustawie o samorządzie gminnym. Po tym okresie możliwe będzie realizowanie programów rewitalizacji opracowanych jedynie na podstawie ustawy o rewitalizacji. Zgodnie z projektem Umowy Partnerstwa wsparcie dla działań rewitalizacyjnych dedykowane będzie prawdopodobnie jedynie inwestycjom wskazanym w gminnych programach rewitalizacji.
Zależy nam, by formuła doradztwa polegała nie tylko na pytaniach i odpowiedziach, ale również na stworzeniu forum wymiany wiedzy i doświadczeń. Planujemy między innymi webinaria, w których pomożemy samorządowcom zaplanować działania, dzięki którym skutecznie będą mogli wdrażać narzędzia angażujące lokalne społeczności.
Na jakie problemy napotykają samorządy w związku z realizacją zadań rewitalizacyjnych?
Wielu gminom nie do końca udaje się zachęcić mieszkańców i partnerów zewnętrznych (organizacji pozarządowych, przedsiębiorców, wspólnot mieszkaniowych) do udziału w procesie rewitalizacji. A bez nich nie ma to sensu. Problem jest złożony. Od lat rewitalizacją odgórnie zarządzają samorządy, a tak naprawdę powinna to być w dużej mierze inicjatywa oddolna. Gminy powinny być jedynie animatorem pewnym działań, przeprowadzać interwencję publiczną, na przykład modernizując budynek. Wszystkie pozostałe działania powinny być inicjowane przez mieszkańców i inne grupy interesariuszy rewitalizacji. O tym, jak zmieniać podejście lokalnych społeczności i zachęcać je do działania, będziemy rozmawiać w trakcie naszych spotkań.
W jakim miejscu znajduje się Wielkopolska, jeśli chodzi o rewitalizację?
W poprzedniej perspektywie finansowej na lata 2007-2013 w Wielkopolsce dotacje na rewitalizację obszarów miejskich dostępne były w ramach priorytetu inwestycyjnego „Rewitalizacja obszarów problemowych”, a także w ramach instrumentu zwrotnego JESSICA na regenerację terenów poprzemysłowych i powojskowych, a także zdegradowanych obszarów miejskich. Wtedy jednak działania rewitalizacyjne cieszyły się mniejszym zainteresowaniem niż obecnie. Nie dość, że tego typu projektów było mało, to samorządy nie dysponowały też lokalnymi programami rewitalizacji. Trudno więc było wskazać obszary, gdzie publiczna interwencja jest niezbędna. Dopiero z obecną perspektywą finansową gminy z większym impetem przystąpiły do działania. To mniejsze zainteresowanie rewitalizacją wynikało też z jeszcze jednej przyczyny: jesteśmy dość bogatym regionem, w którym nie mamy aż tak zniszczonych dzielnic miast, jak w innych województwach.
Od lat rewitalizacją odgórnie zarządzają samorządy, a tak naprawdę powinna to być w dużej mierze inicjatywa oddolna. Gminy powinny być jedynie animatorem pewnym działań.
Proszę wskazać dobre praktyki działań rewitalizacyjnych w regionie.
Lista udanych przedsięwzięć rewitalizacyjnych w Wielkopolsce jest długa. Tworzą ją głównie projekty, które otrzymały unijną dotację w ramach WRPO 2014+. To przykłady inwestycji, w których realizatorzy skupili się przede wszystkim na lokalnej społeczności, a zadania związane z modernizacją infrastruktury są dla nich narzędziem do odnowy społecznej. Warto zwrócić uwagę między innymi na już zrealizowany projekt rewitalizacji Pleszewa.
Dawny, zaniedbany budynek dworca kolejowego, zmodernizowano i nadano mu nowe funkcje. Dziś mieści się tam biblioteka i ośrodek kultury. Przestrzeń wokół ciekawie zaaranżowano, ustawiając przed dworcem lokomotywę kolejki wąskotorowej. Imponująco zapowiada się też rewitalizacja placu Pocztowego w Trzciance, która zakłada m.in. utworzenie Centrum Integracji Społecznej. Budynek będzie niejako „wychodził” z podziemi. Nieszablonowo do zmiany przestrzeni publicznej podeszły też władze Piły, które zdecydowały się na rewitalizację terenów nadrzecznych rzeki Gwdy, gdzie powstaje skateplaza z torem rolkowym, boiska sportowe do gry w siatkówkę i koszykówkę. Dla amatorów sportów siłowych przygotowywane jest miejsce do uprawiania kalisteniki. Całość zostanie połączona atrakcyjnym układem komunikacji dla pieszych, rowerzystów, biegaczy. Przykłady można mnożyć. Za każdym razem jednak na pierwszym planie są mieszkańcy. To pokazuje, że wielkopolskie samorządy w coraz większym stopniu zdają sobie sprawę, że udana rewitalizacja oparta jest nie na infrastrukturze, ale lokalnych społecznościach. Tylko wtedy możemy mówić o sukcesie.
Rozmawiał: Łukasz Karkoszka
