Czy mieszkańcy Wielkopolski będą mogli oddychać świeżym powietrzem także w okresie jesienno-zimowym? Choć droga do tego wydaje się daleka, dzięki środkom Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji pojawia się światełko w tunelu.
Zmiany klimatyczne i degradacja środowiska naturalnego stanowią zagrożenie dla całego świata. Wszystkie kraje muszą solidarnie podjąć działania, przede wszystkim zmierzające do ograniczenia niskiej emisji. Unia Europejska opracowała nową strategię zrównoważonego wzrostu - Europejski Zielony Ład, której celem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. W praktyce oznacza to, że do atmosfery nie będą emitowane żadne gazy cieplarniane. Aby osiągnąć ten ambitny cel, potrzebne jest podjęcie działań we wszystkich sektorach gospodarki. Największym wyzwaniem będzie obniżenie emisyjności sektora energii, skąd pochodzi ponad 75% emisji gazów cieplarnianych w UE. Komisja Europejska chce, aby państwa członkowskie rezygnowały z węgla i szły w stronę odnawialnych źródeł energii. Ma to umożliwić m. in. wsparcie w ramach Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (FST).
Jak mówił, w trakcie zorganizowanej w grudniu ub. r. debaty Dziennika Gazety Prawnej, Frans Timmermans – wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej, odpowiedzialny za Europejski Zielony Ład: „Plany Komisji są takie, żeby zwiększać cele redukcyjne emisji do poziomu 55% w porównaniu do 1990 r. Musimy to osiągnąć w ciągu 10 lat, jeśli za 30 lat chcemy osiągnąć neutralność klimatyczną. Wiele państw członkowskich już przyznało, że ten cel jest niezbędny”.
Gotowi na wyzwania
Polska ma szansę otrzymać największą pulę - 3,5 mld euro. Nowy program, który realizowany będzie w latach 2021-2027, wesprze regiony ponoszące największe koszty polityki klimatycznej i transformacji energetycznej. Na realizację programu dla całej UE zarezerwowano pulę 17,5 mld euro. Podstawą przyznania środków będą plany i strategie energetyczne, zakładające zastąpienie węgla alternatywnymi źródłami energii, nieprzyczyniającymi się do globalnego ocieplenia. Według założeń, środki dostępne w ramach funduszu przeznaczone zostaną na m.in. inwestycje w czystą energię, redukcję emisji gazów cieplarnianych, transformację istniejących instalacji wysokoemisyjnych, regenerację i odkażanie terenów, rekultywację gruntów, gospodarkę o obiegu zamkniętym (w tym zapobieganie powstawaniu odpadów). Środki te wesprą również na cyfryzację, badania i innowacje. Wielkopolska będzie jednym z województw, które objęte zostaną wsparciem. Unijne środki sfinansują przede wszystkim koszty transformacji energetycznej.
Zmiana klimatu
Jednym z beneficjentów środków unijnych z FST może stać się Konin – miasto, do tej pory ściśle związane z górnictwem.
Planowana transformacja energetyczna niewątpliwie odbije się na mieszkańcach. Dlatego tak ważne jest podjęcie działań, które pomogą przekształcić lokalną gospodarkę i wspomogą mieszkańców pracujących w branży górniczej w przekwalifikowaniu się. Jest to tym ważniejsze, że Zespół Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin S.A. - jeden z największych pracodawców w subregionie konińskim, podjął już działania transformacyjne, wpisujące się w Program Czysta Polska. Do 2030 r. właściciel zamierza zamknąć całą swoją węglową działalność.
– W ostatnim czasie ZE PAK S.A. zakupił elektrolizer do produkcji zielonego wodoru, a także podjął decyzję o ulokowaniu stacji tankowania wodoru dla pojazdów w mieście – mówi Piotr Korytkowski, prezydent Konina. – Myślę, że to początek prawdziwych zmian transformacyjnych w naszym regionie. Dla mnie to ogromna satysfakcja. Część mieszkańców doskonale zdaje sobie sprawę z konieczności przeprowadzenia transformacji energetycznej, i co za tym idzie społeczno-gospodarczej. Nawet wśród pracowników kopalni rośnie świadomość nieuchronnych zmian. Nadal jednak to ogromne wyzwanie. Jako władze miasta zrobimy wszystko, aby proces transformacji był procesem ewolucyjnym, a jego priorytetem był szacunek dla ludzi i jak najlepsze zabezpieczenie bytowe – podkreśla.
Aby proces dekarbonizacji i walki z niską emisją przebiegał sprawnie, niezbędne jest stworzenie odpowiednich warunków rozwojowych i przygotowanie mechanizmów wsparcia dla przedsiębiorców. Środki unijne odegrają rolę kluczową. Miasto we współpracy z Agencją Rozwoju Regionalnego S.A. opracowało już kompleks projektów rozwojowych, które kilkakrotnie prezentowane były Komisji Europejskiej. Zostały dobrze przyjęte.
Podejmowane działania mają sprawić, że już w 2040 r. Wielkopolska Wschodnia osiągnie neutralność klimatyczną, a wytwarzanie energii oparte będzie o OZE.
– To, czy uda się osiągnąć ambitny plan, zależy od uwarunkowań zarówno międzynarodowych, jak i krajowych. Ogromne znaczenie będą miały tu programy wsparcia chociażby pozwalające na przeprowadzanie termomodernizacji budynków użyteczności publicznej, budynków komunalnych i budynków mieszkalnych – zaznacza prezydent Konina. Jeśli chodzi o wytwarzanie energii, to miasto realizuje klaster energetyczny, w ramach którego powstaje duża farma fotowoltaiczna, ekologiczne ciepło wytwarzane jest w spalarni odpadów, a ciepło dla miasta pochodzące z ZE PAK wytwarzane jest przy spalaniu biomasy.
Krok do błękitnego nieba
Na unijne wsparcie liczyć będzie mógł także Turek, który podobnie jak cały subregion koniński boryka się z odpływem mieszkańców, rosnącym bezrobociem, zanieczyszczeniem środowiska.
– Ważne, abyśmy otrzymali nowy impuls rozwojowy, a przede wszystkim wsparcie finansowe – mówi Agnieszka Dłoniak, kierownik Wydziału Strategii i Rozwoju Urzędu Miejskiego w Turku. – Gmina ma duży potencjał: dobrze przygotowane tereny inwestycyjne, odkryte złoża wód geotermalnych, dostępne tereny pod budownictwo mieszkaniowe i kapitał społeczny, jednak bez środków zewnętrznych nie będziemy w stanie niczego zrealizować – podkreśla.
Włodarze gminy zaplanowali na co przeznaczyć pieniądze z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Jedną z najważniejszych inwestycji ma być zagospodarowanie źródeł geotermalnych.
– Zamierzamy wykorzystać złoża termalne z odwiertu wykonanego w 2019 r., wybudować ciepłownię oraz rozbudować sieci ciepłownicze. Planujemy, aby woda termalna była wykorzystana w całości do celów energetycznych – mówi Agnieszka Dłoniak. – Planujemy także wybudować instalacje fotowoltaiczne na wszystkich obiektach użyteczności publicznej oraz budynkach mieszkalnych. Liczymy, że z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji skorzystają również przedsiębiorcy, którzy będą mogli u nas zainwestować. Obecnie oczekujemy pozytywnych decyzji dotyczących budowy elektrowni gazowej na terenach Tureckiej Strefy Inwestycyjnej. Elektrownia planowana jest z użyciem najnowocześniejszej technologii, w pełni bezpiecznej dla ludzi i środowiska. Miasto podpisało już umowę na dzierżawę gruntów z inwestorem – podkreśla.
Dolina energii
Obok inwestycji i zmiany sposobu wytwarzania energii, równie ważna jest zmiana wizerunku subregionu konińskiego, jako obszaru głównie górniczego. Służy temu m.in. realizacja przez gminę Konin projektu „Budowa i promocja marki: Wielkopolska Dolina Energii”. Celem przedsięwzięcia jest organizowanie Targów Odnawialnych Źródeł Energii, pomoc konińskim firmom w wejściu na rynki zagraniczne, organizowanie wyjazdowych misji gospodarczych dla firm zajmujących się nowoczesnymi technologiami głównie z obszaru OZE, tworzenie bazy ofert inwestycyjnych.
– W sierpniu 2020 r. odbył się pierwszy wyjazd studyjny do Niemiec, do firmy ABO Wind AG w Wiesbaden, która jest jednym z liderów rynku europejskiego w zakresie rozwoju projektów w sektorze energetyki odnawialnej – mówi Piotr Korytkowski. – Z kolei we wrześniu 2020 r. zorganizowaliśmy konferencję dla zagranicznych inwestorów. W wydarzeniu wzięły udział zaproszone firmy z Wielkiej Brytanii, jak również regionalni przedsiębiorcy, którzy byli zainteresowani wymianą handlową, poznaniem nowych technologii i produktów oraz nawiązaniem współpracy handlowej, głównie w obszarze OZE i inteligentnych specjalizacji. Ponadto, w ramach projektu zrealizowano cztery kampanie promocyjne – dodaje.
Projekt „Budowa i promocja marki: Wielkopolska Dolina Energii” realizowany jest przy wsparciu unijnym z Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020. Całkowita wartość przedsięwzięcia to ponad 5 mln zł, z czego unijny wkład wyniósł ok. 4 mln zł.
Więcej o znaczeniu transformacji energetycznej dla subregionu konińskiego w artykule Gazety Wyborczej "Koniec z węglem brunatnym w Wielkopolsce".
Łukasz Karkoszka
