Biznes i nauka - dwa różne światy, odmienne oczekiwania, inne schematy postępowania. Choć często mają nie po drodze, gdy zacieśnią współpracę mogą wznieść się na wyższy poziom rozwoju i innowacyjności. Od lat tę współpracę wzmacniają Fundusze Europejskie dla Wielkopolski.
Choć z roku na rok rośnie zainteresowanie środowisk akademickich kooperacją z przedsiębiorcami, to nadal potencjał badawczy polskich jednostek naukowych i firm jest niewystarczający.
– Polskie przedsiębiorstwa nie są nastawione na długotrwałą współpracę i udoskonalenie prototypów – oczekują gotowego produktu, który sprawdzi się na rynku i obniży koszty – mówi prof. Marek Figlerowicz, Dyrektor Instytutu Chemii Bioorganicznej w Poznaniu. – W ten sposób nie uda im się wejść na wyższy poziom innowacyjności. Z kolei naukowcy często nie skupiają się na komercjalizacji, a część wynalazków jest po prostu nieopłacalna – koszty wprowadzenia na rynek są zbyt wysokie lub wiedza sektora prywatnego jest zbyt niska. To powoduje, że cele nauki i biznesu rozmijają się – podkreśla.
Problemem wciąż pozostaje też brak wzajemnego zaufania.
– Biznes często nie wierzy w zdolność naukowców do stworzenia realnych i rynkowo atrakcyjnych innowacji – zauważa dr inż. Jakub Jasiczak, Prezes Zarządu Spółki Celowej Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Sp. z o.o. – Naukowcy zaś nie zawsze wierzą w uczciwość przedsiębiorców przy rozliczeniach. Fakt, że zdarzały i zdarzają się takie sytuacje, nie powinien tłumaczyć takiego nastawienia. Naukowcy nie są z definicji odrealnieni, a biznes nieuczciwy. Osobnym problemem jest przeciążenie administracyjne naukowców oraz nienagradzanie prób urynkowienia wyników badań – zaznacza.
Bo do tanga trzeba dwojga
Aby polska gospodarka przestała być odtwórcza, a stała się bardziej twórcza i innowacyjna, kluczowe jest zacieśnienie współpracy nauki i biznesu.
– Firmy - zajęte produkcją i sprzedażą - nie mają zwykle wystarczająco czasu na wymyślanie i rozwijanie innowacji. Naukowcy - pracujący nad nowymi rozwiązaniami i technologiami - nie mają z kolei czasu, by zająć się ich samodzielną sprzedażą. Zasadność połączenia wysiłków jest więc oczywista – podkreśla dr inż. Jakub Jasiczak.
Co jednak zrobić, by do efektywnej kooperacji doszło? Jak wskazują eksperci ważne, by już na samym początku określić wspólne cele i oczekiwania. Pozwoli to uniknąć późniejszych nieporozumień.
– Nawiązując współpracę z przedstawicielami sektora biznesu, zawsze stawiamy na efektywną komunikację, co jest szczególnie istotne w fazie, gdy potencjalni partnerzy dopiero się poznają – przekonuje prof. Marek Figlerowicz. – Dzięki szczeremu dialogowi możliwe jest budowanie relacji w oparciu o zaufanie – dodaje.
Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk ma na koncie wiele projektów, w których aktywnie uczestniczyli przedstawiciele świata biznesu. Tak było m.in. przy opracowywaniu i wdrożeniu do produkcji testu genetycznego do detekcji materiału wirusa SARS-CoV-2 w próbkach wymazów nosowo-gardłowych pacjentów metodą RT-PCR.
– Początkowo projekt był finansowany ze środków własnych Instytutu i dotacji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego oraz Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego – mówi dyrektor ICHB PAN. – Później Instytut podjął współpracę z polskimi przedsiębiorstwami (Medicofarma, FutureSynthesis oraz A&A Biotechnology), której owocem było wprowadzenie na rynek trzech generacji testu MediPAN. Przy wdrożeniu na rynek finalnej, czwartej wersji testu różnicującego COVID-19 i grypę, podjęto współpracę z liderem polskiego rynku farmaceutycznego – Polpharmą. Na sukces złożyło się doświadczenie badawcze Instytutu, biznesowe know-how partnerów prywatnych oraz obrany efektywny model komunikacji, uwzględniający interesy stron – podkreśla.
Wspólne wyzwania
Niebagatelną rolę w inicjowaniu współpracy nauki i biznesu odgrywają centra transferu technologii oraz spółki celowe odpowiedzialne za aktywne wychodzenie do firm i inicjowanie współpracy badawczo-rozwojowej.
– Spółka Celowa Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu w ciągu sześciu lat istnienia zrealizowała ponad 290 projektów rozwojowych dla 170 przedsiębiorstw i instytucji publicznych – mówi dr inż. Jakub Jasiczak. – Obecnie ponad 50% naszych projektów realizowanych jest we współpracy ze spółkami celowymi i centrami transferu innych uczelni. Na styku różnych dyscyplin naukowych spotykają się inżynierowie, medycy i ekonomiści – dodaje.
Przykładem międzysektorowej współpracy jest Praetorian - prototyp innowacyjnego pojazdu dla policji.
– We współpracy z Polską Platformą Bezpieczeństwa oraz firmą GERMAZ, zbadaliśmy potrzeby policjantów w zakresie pojazdu wielozadaniowego – zaznacza dr inż. Jakub Jasiczak. – Stworzyliśmy koncepcję, a następnie prototyp pojazdu, po czym przetestowaliśmy go w warunkach rzeczywistych na dystansie 10 tys. km i grupie 50 policjantów. Pojazd łączy ponad 35 autorskich rozwiązań w zakresie wyposażenia, pomagającego w codziennej pracy funkcjonariuszy. To projekt, który dobitnie pokazał zasadność łączenia kompetencji ekonomistów i inżynierów – opowiada.
Łatwiej z funduszami
Od lat działalność badawczo-rozwojową w Polsce wspierają też Fundusze Europejskie.
Zastrzyk unijnych środków pomógł wielu firmom wprowadzić na rynek nowe produkty i usługi, inicjując przy tym dialog ze środowiskiem naukowców. To dobry prognostyk na przyszłość, gdyż w nowej perspektywie 2021-2027 wydatki na innowacje zostaną zwiększone.
– Wiele zależy jednak od zasad podziału środków, które przyjmą urzędy marszałkowskie, NCBR czy PARP – zauważa dr inż. Jakub Jasiczak. – W mojej ocenie należy ograniczyć finansowanie zakupów aparatury i maszyn, jeśli za inwestycją nie stoją bardzo realne i skutecznie weryfikowane dodatkowe przychody. Nie finansowałbym też bieżącej działalności tzw. Instytucji Otoczenia Biznesu - uważam, że podmioty w tym środowisku powinny dostawać środki wyłącznie na konkretne i wartościowe wsparcie dla przedsiębiorstw. Warto także wprowadzić - co postulujemy od dawna - mikrogranty, a więc łatwe i szybkie do uzyskania niewielkie środki finansowe na przetestowanie innowacyjnych koncepcji - tych powstających na uczelniach i w przedsiębiorstwach – dodaje.
Edukacja dla innowacji
Kreowanie innowacyjności, efektywna współpraca nauki i biznesu to jednak tylko jedna strona medalu. Aby wdrożyć nowatorskie rozwiązania technologiczne i by wspólne działania nie ograniczyły się tylko do opracowania patentu, niezbędna jest wykwalifikowana kadra, która będzie w stanie zająć się produkcją i obsługą opracowanej aparatury. Dlatego tak ważna jest edukacja.
– Blisko 60% pracowników na wielkopolskim rynku pracy to absolwenci szkół zawodowych i średnich technicznych – mówi dr inż. Maciej Szafrański, kierownik zadań Politechniki Poznańskiej w projekcie „Czas zawodowców BIS – zawodowa Wielkopolska”. – W procesach rozwoju organizacji, którymi zajmujemy się na Wydziale Inżynierii Zarządzania, nie możemy pomijać takiej informacji w projektowaniu i proponowaniu przedsiębiorstwom innowacyjnych rozwiązań w zakresie zarządzania. Dlatego łączymy na uczelni wiedzę z obszaru nauk o zarządzaniu i jakości z innowacyjnymi rozwiązaniami w zakresie dostosowania kompetencji przyszłych pracowników do wymagań nowoczesnej gospodarki – podkreśla.
Kuźnią wysoko wykwalifikowanej kadry, której kompetencje dostosowane są do potrzeb gospodarki opartej na wiedzy jest projekt „Czas zawodowców BIS – zawodowa Wielkopolska” realizowany w partnerstwie z Samorządem Województwa Wielkopolskiego. W ramach przedsięwzięcia m.in. stworzono sieć innowacyjnych technologicznie laboratoriów w Poznaniu, Pile i w Kaliszu, w których prowadzone są zajęcia specjalistyczne dla uczniów w dwunastu zawodach.
– Wspieramy też organizację staży dla uczniów techników, uczestnicząc w przygotowaniu indywidualnych programów stażowych oraz realizując działania wspomagające doradztwo zawodowe – mówi dr inż. Maciej Szafrański. – Uczelnia współpracuje też z kilkudziesięcioma przedsiębiorstwami w zakresie utrzymania bazy modeli referencyjnych stanowisk pracy, których wykorzystanie w procesach dydaktycznych pozwala uczniom zapoznać się z oczekiwaniami pracodawców na rynku pracy – podkreśla.
W ramach dwóch edycji projektu „Czas zawodowców” do 2022 r. wsparciem objętych zostanie blisko 20 tys. uczniów i kilkuset nauczycieli.
Mimo że w Polsce coraz częściej i chętniej dochodzi do współpracy pomiędzy firmami a uczelniami wyższymi, daleko nam jednak do ideału. Dlatego w dalszym ciągu niezbędne jest inicjowanie działań, które zacieśnią biznesowo-naukowy dialog, co pozwoli polskiej gospodarce zwiększyć konkurencyjność.
Całkowita wartość projektu „Czas zawodowców BIS – zawodowa Wielkopolska – praktyki i staże” to ponad 4,2 mln zł, z czego unijne dofinansowanie to ponad 3,6 mln zł. Przedsięwzięcie potrwa do marca 2023 r.
Łukasz Karkoszka
