WYWIAD: Pomoc dobrze ukierunkowana

Fundusze Europejskie od lat pomagają mieszkańcom zagrożonym wykluczeniem społecznym wyjść na prostą i odnaleźć nową ścieżkę rozwoju. O zróżnicowanych formach unijnej pomocy i wyzwaniach społecznych w nowej perspektywie finansowej rozmawiamy z Sylwią Wójcik – dyrektor Departamentu Wdrażania Europejskiego Funduszu Społecznego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego.

W ostatnich latach w obszarze polityki społecznej promowane jest odejście od świadczenia usług społecznych w formie instytucjonalnej na rzecz opieki świadczonej w środowisku lokalnym, co mocno wspierają Fundusze Europejskie...

Przejście do opieki świadczonej w środowisku lokalnym pozwala objętym pomocą prowadzić niezależne życie w swoim otoczeniu i zapobiega izolacji od rodziny i społeczności lokalnej. Co więcej, daje możliwość utrzymania kontroli nad swoim życiem oraz poczucie decyzyjności. W dużych instytucjach, nawet biorąc pod uwagę zmiany, które zaszły w ich funkcjonowaniu, nadal w wielu obszarach wymagania organizacyjne mają pierwszeństwo nad potrzebami indywidualnymi podopiecznych. Dlatego moim zdaniem, wsparcie zapewniające warunki jak najbardziej zbliżone do domowych i rodzinnych, jest właściwym kierunkiem rozwoju usług społecznych. Na szczęście z każdym rokiem wzrasta przekonanie, że wdrażanie deinstytucjonalizacji w gminach jest potrzebne, przynosi korzyści wszystkim stronom, zwłaszcza rodzinom. Dodatkowo zjawisko to jest również ekonomicznie korzystne dla samorządów – nie jest droższe niż zapewnienie miejsc w dużych, tradycyjnych instytucjach.

Jednym z obszarów deinstytucjonalizacji jest piecza zastępcza. W jaki sposób fundusze unijne wspierają dzieci w niej przebywające?

Dla rozwoju dziecka ważne jest wychowanie w warunkach jak najbliższych domowym, rodzinnym. Dlatego dofinansowujemy działania poprawiające jakość tego typu opieki. W ramach działań prowadzących do tworzenia rodzinnych form pieczy zastępczej oraz placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego organizowaliśmy, przy unijnym wsparciu, kształcenie kandydatów na rodziny zastępcze, a także prowadzących rodzinne domy dziecka. Wspieramy również doskonalenie osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą. W ramach realizowanych projektów odbywały się warsztaty i działały grupy wsparcia dla rodzin zastępczych i dzieci w nich przebywających. Spotkania miały pomóc im w rozwiązaniu problemów wychowawczych, radzeniu sobie z trudnymi emocjami i porozumieniu z rodzicami biologicznymi.

Wsparcie zapewniające warunki jak najbardziej zbliżone do domowych i rodzinnych, jest właściwym kierunkiem rozwoju usług społecznych.

Na ile unijne dotacje pozwoliły stworzyć efektywny system wsparcia pieczy zastępczej, rozwijając usługi asystentów rodziny czy koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej?

Bardzo ważne jest zapobieganie umieszczaniu dzieci w pieczy zastępczej.

Dlatego tak istotną rolę pełnią asystenci rodzin. Ze środków EFS możliwe było finansowanie ich zatrudnienia. Natomiast koordynator udziela pomocy już rodzinom zastępczym. Tu również umożliwialiśmy dofinansowanie do zatrudnienia. Warto podkreślić, że za realizację usług w obszarze pieczy zastępczej odpowiedzialne są powiatowe centra pomocy rodzinie. Wszystkie chętne centra zrealizowały projekty zgodnie ze swoimi potrzebami. Ponadto, środki EFS wspierały proces usamodzielniania wychowanków pieczy zastępczej poprzez dofinansowanie tworzenia i pobytu miejsc w mieszkaniach wspomaganych, które przygotowują do samodzielnego życia. Bardzo ważny projekt został zrealizowany także przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej. Kluczowym celem było podniesienie efektywności adopcji. Dzieci znajdujące się w pieczy zastępczej obejmowano diagnozą i terapią, a rodziny – kandydatów do adopcji, poradnictwem.

Skupiliśmy się na jednym z obszarów sektora polityki społecznej, jednak w Wielkopolsce deinstytucjonalizacja obejmuje również usługi społeczne i zdrowotne kierowane do seniorów.

Projekty kierowane do seniorów, by jak najdłużej mogli w pełni uczestniczyć w życiu domowym i społecznym, to działania niezbędne i w pełni zgodne z potrzebami i oczekiwaniami mieszkańców Wielkopolski. Wśród tego typu przedsięwzięć warto wskazać m.in. na kluby seniora oraz usługi opiekuńcze dla wymagających wsparcia w życiu codziennym. Chciałabym również zwrócić uwagę na nową formę wsparcia – Dzienne Domy Opieki Medycznej. Oferują one usługi zdrowotne i społeczne dla osób po hospitalizacji lub u których występuje ryzyko hospitalizowania w najbliższym czasie. Seniorzy obejmowani są m.in. rehabilitacją i świadczeniami pielęgnacyjnymi. Do tej pory dofinansowaliśmy powstanie dziewięciu takich placówek.

Europejski Fundusz Społeczny stanowi bardzo ważne źródło dla inwestycji w obszarze edukacji. Wartość realizowanych projektów na koniec pierwszego kwartału 2021 r. wyniosła prawie 670 mln zł.

Wielkopolska mocno postawiła również na rozwój Środowiskowych Centrów Zdrowia Psychicznego. Dlaczego?

Zaburzenia psychiczne nie powinny stanowić tematu tabu. Z danych Światowej Organizacji Zdrowia wynika, że nawet co trzecia osoba może borykać się z takimi problemami, jak depresja czy stany lękowe. Jest to jedna z bardzo częstych przesłanek wykluczenia społecznego, a dodatkowo stanowi jeden z czynników wpływających na długość i jakość życia. Pandemia pogłębiła występujące już problemy, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży. Skuteczne wsparcie, to wczesna pomoc świadczona w placówkach środowiskowych, tak by możliwe było uniknięcie bądź ograniczenie leczenia szpitalnego. Przed 2014 rokiem na terenie Wielkopolski nie działały tego typu ośrodki, a dostęp do leczenia w innych jednostkach, np. poradniach zdrowia psychicznego, był i nadal pozostaje bardzo ograniczony. Dlatego też troska o zdrowie psychiczne jest jednym z priorytetów zdrowia publicznego województwa. Do tej pory dofinansowaliśmy utworzenie dziesięciu tego typu placówek i planujemy dotacje dla kolejnych.

Istotnym obszarem wsparcia EFS jest edukacja. W jaki sposób unijna pomoc podniosła jej jakość?

Europejski Fundusz Społeczny stanowi bardzo ważne źródło dla inwestycji w obszarze edukacji.

Wartość realizowanych projektów na koniec pierwszego kwartału 2021 r. wyniosła prawie 670 mln zł. Bez tych środków na pewno znacznie ograniczone byłyby możliwości doposażenia pracowni szkół do nauki np. matematyki i przyrody, tak by uczniowie mogli poprzez eksperymenty zdobywać wiedzę, jak również zwiększać chęć do nauki. Podobnie szkoły kształcenia zawodowego mogły doposażać pracowanie do kształcenia zawodu i finansować staże. Dodatkowo Samorząd Województwa Wielkopolskiego realizuje dwa projekty, które zdecydowanie wpływają na poprawę jakości edukacji. Pierwszy z nich (Cyfrowa Wielkopolsk@ 2020 – przyp. red.) dotyczy podnoszenia kompetencji informatycznych u uczniów oraz nauczycieli, a także doposażenia szkół w odpowiedni sprzęt teleinformatyczny. Drugi (Czas zawodowców – przyp. red), realizowany w partnerstwie z Politechniką Poznańską, umożliwia uczniom szkół kształcenia zawodowego udział w stażach oraz w zajęciach w laboratoriach wyposażonych w nowoczesny sprzęt. Jest to niezwykła szansa na poznanie innowacyjnych metod i technik wykorzystywanych w różnych zawodach.

Czy Europejski Fundusz Społeczny w latach 2021-2027 będzie nadal wspierał deinstytucjonalizację usług społecznych?

Jednym z głównych celów funduszy unijnych na kolejne lata jest budowa Europy o silniejszym wymiarze społecznym. By zrealizować takie zamierzenie, należy kontynuować działania w obszarze przejścia do usług o charakterze środowiskowym, m.in. w obszarze wsparcia rodziny i pieczy zastępczej oraz opieki długoterminowej. Jest to również zgodne z Europejskim Filarem Praw Socjalnych, który jest swoistym drogowskazem kierującym strumieniem środków.

Na jaką unijną pomoc będą mogły liczyć zagrożeni wykluczeniem społecznym w kolejnych latach?

Nie znamy jeszcze ostatecznej kwoty środków regionalnego programu. Nadal trwają negocjacje ze stroną rządową. Na pewno znaczna część środków EFS będzie przeznaczona na obszar włączenia społecznego poprzez dofinansowanie usług społecznych i zdrowotnych oraz na obszary ekonomii społecznej i edukacji. Skorzystać ze wsparcia będą mogły zbliżone grupy docelowe – na pewno nadal wspierać będziemy m.in. rodziny oraz wychowanków pieczy zastępczej, osoby niesamodzielne, bezrobotnych oraz zagrożonych wykluczeniem społecznym.

30 417 – osoby zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, objęte usługami społecznymi, w tym:
14 637 objęci usługami wspierania rodziny i pieczy zastępczej	10 161 objęci usługami zdrowotnymi
503 doposażone szkoły	71 117 objęci wsparciem w zakresie rozwoju lub umiejętności