Innowacje w rolnictwie to odpowiedź na rosnące potrzeby żywieniowe, wyzwania środowiskowe i stale wzrastające tempo rozwoju demograficznego. Dzięki budowie nowoczesnego centrum klinicznego Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu przeprowadzi badania w zakresie ochrony klimatu, chorób cywilizacyjnych ludzi i zwierząt.
Sektor zwierząt hodowlanych stanowi 40% globalnej wartości produkcji rolniczej i dostarcza 15% produktów na rynek żywieniowy. Postępujący rozwój rolnictwa nie pozostaje jednak bez wpływu na środowisko naturalne.
Obecnie hodowla zwierząt jest odpowiedzialna za 18% światowych emisji gazów cieplarnianych. Wielkopolska jest jednym z najbardziej rozwiniętych rolniczo obszarów Polski. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, nasz region ma największy udział w pogłowiu świń (udział w krajowej produkcji wynosi 35,9%). Zajmuje też drugie miejsce pod względem liczby hodowanego bydła, a także ma znaczący udział w hodowli drobiu. W efekcie region produkuje dużą ilość gazów cieplarnianych.
Dostrzegając niebezpieczne zmiany klimatu, eksperci coraz częściej postulują potrzebę wprowadzenia tzw. rolnictwa zrównoważonego, czyli zapewniającego samowystarczalność żywnościową bez negatywnego wpływu na środowisko. Jednym ze sposobów osiągnięcia takiego stanu jest stosowanie w żywieniu zwierząt dawek i mieszanek paszowych ograniczających produkcję gazów. Opracowaniem nowatorskich technologii żywieniowych oraz skutecznych i ekologicznych diet i dodatków dla zwierząt hodowlanych zajmie się zespół wybitnych naukowców z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Przy wsparciu Funduszy Europejskich przy uczelni powstanie nowoczesne centrum kliniczne B+R medycyny i hodowli zwierząt oraz ochrony klimatu.
Zwierzęta pod lupą
Ośrodek będzie unikatowym w skali Polski miejscem oceny oddziaływań antropogenicznych w krajobrazie rolniczym w kontekście zmian klimatycznych oraz miejscem poszukiwań innowacyjnych rozwiązań w aspektach szeroko pojętej ochrony zdrowia zwierząt. Wydział Medycyny Weterynaryjnej i Nauk o Zwierzętach Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu od początku istnienia zajmuje się tematami z zakresu zootechniki, weterynarii i biologii, które są podstawą naukową powstającego ośrodka. Wiedza i wykształcenie naukowców pozwolą na przeprowadzenie badań z zachowaniem najwyższych standardów i dobrostanu zwierząt.
W ramach inwestycji powstanie specjalistyczny budynek z laboratoriami badawczymi, pracowniami analitycznymi i zwierzętarniami, konsolidujący zasoby badawczo-rozwojowe Uniwersytetu. Badania obejmować będą wszelkie aspekty hodowli, chowu, utrzymania oraz zdrowia zwierząt, ze szczególnym uwzględnieniem zachowania dobrostanu i ograniczenia negatywnego oddziaływania na środowisko naturalne. Prowadzone będą zarówno badania przedkliniczne, kliniczne, jak i translacyjne (przeniesienie wyników doświadczeń przeprowadzonych na zwierzętach do praktyki klinicznej).
W ramach projektu wytyczono dwa obszary badawcze. Pierwszy obejmuje ochronę środowiska i ekonomikę żywienia zwierząt. Analizy obejmą m.in. określenie produkcji gazów cieplarnianych dawek pokarmowych i diet stosowanych w żywieniu zwierząt oraz ustalenie i implementację indeksów klimatycznych dla poszczególnych gatunków zwierząt z uwzględnieniem stosowanych diet. Drugi obszar badawczy obejmie schorzenia charakterystyczne dla współczesnych społeczeństw (otyłość, zaburzenia metaboliczne) występujące również u zwierząt. Naukowcy określą m.in. markery genetyczne i białkowe predysponujące do otyłości, a także poszukają innych, które wskażą na zmiany patologiczne pozwalające na wczesnym etapie wykryć patologiczne zmiany.
Uczeni korzystać będą z innowacyjnych rozwiązań i technologii. W przypadku badań określających rzeczywiste ilości emitowanych gazów nie istnieją miarodajne, nieinwazyjne, przyżyciowe metody, poza wykorzystaniem komór respiracyjnych. Umożliwią one badanie w naturalnym środowisku zwierzęcia i pozwolą ograniczyć liczbę zwierząt niezbędną do przeprowadzenia badań. W tak współczesnych dziedzinach jak genomika i proteomika najnowsze technologie wykorzystane zostaną w celu podniesienia poziomu diagnostyki i leczenia zwierząt. Pozwoli to na opisanie nowych markerów chorób, jak również na identyfikację zaburzeń szlaków przekaźnictwa wewnątrzkomórkowego, które współwystępują z poszczególnymi schorzeniami. W dalszym etapie przełoży się to na stworzenie nowych terapii leczenia, diet dostosowanych do profilu genetycznego zwierząt oraz suplementów czy leków na poszczególne jednostki chorobowe.
Efektem prowadzonych badań będzie opracowanie nowych technologii oraz dodatków paszowych pozwalających na maksymalne ograniczenie wpływu produkcji zwierzęcej na środowisko, a także diet, dodatków i suplementów zwalczających i/lub zapobiegających poszczególnym schorzeniom u zwierząt. Dodatkowo wypracowane zostaną nowe metody ochrony zdrowia zwierząt, uwzględniające wpływ ich pochodzenia i chorób na dziedziczenie cech jakościowych. Zakończenie prac nad projektem planowane jest na czerwiec-wrzesień 2023 roku.
Całkowita wartość projektu „Centrum kliniczne B+R medycyny i hodowli zwierząt oraz ochrony klimatu” to ponad 38,3 mln zł. Unijne dofinansowanie przekroczyło 23 mln zł.
Łukasz Karkoszka