W Polsce mamy blisko 5 tys. rezydencji wpisanych do rejestru zabytków, wynika z danych Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu. Dawne pałace, szlacheckie dworki czy zamki coraz częściej stają się przedmiotem zainteresowania prywatnych inwestorów i samorządów. Ich metamorfozy wspierają Fundusze Europejskie. Tak było w Rakoniewicach, gdzie po 30 latach, zrujnowanemu pałacowi przywrócono dawny blask.
Rakoniewice to niewielkie miasteczko położone w zachodniej części Wielkopolski, w powiecie grodziskim. Zamieszkuje tu nieco ponad 3 tys. osób, którzy mogą być dumni z historii swojej małej ojczyzny. Zaczyna się w połowie XIII wieku, kiedy na tym terenie powstała pierwsza osada. W latach 1869-1872 swoją praktykę lekarską prowadził tutaj Robert Koch – odkrywca prątków gruźlicy i laureat Nagrody Nobla. W miasteczku do dziś zachował się historyczny układ urbanistyczny miasta, którego głównym elementem są domy podcieniowe z przełomu XVIII i XIX wieku.
Prawdziwa perła Rakoniewic znajduje się na południowym krańcu miasta. W tamtejszym kilkunastohektarowym zespole parkowym stoi, datowany na 1840 rok, eklektyczny pałac, który dziś, dzięki wsparciu Funduszy Europejskich, prezentuje się wyjątkowo okazale.
Od willi do pałacu
Jest rok 1835. Do Rakoniewic sprowadza się Marceli hrabia Czarnecki wraz z żoną Florentyną z Chłapowskich. Pięć lat później, kończy się budowa ich siedziby – neorenesansowego pałacu w stylu willi włoskiej. Równocześnie wokół powstaje park krajobrazowy w stylu angielskim z wieloma gatunkami egzotycznych drzew i krzewów. Spiętrzono również wody pobliskiego cieku, dopływu Obry, tworząc malowniczy staw z wysepką. Nie zabrakło także innych budynków, np. lodowni. Ten podziemny obiekt przeznaczony był do składowania tafli lodu, które zimą wycinano z zamarzniętego stawu. Używano ich w kuchni.
Hrabia Marceli przebywa tutaj aż do swojej śmierci w roku 1868. Pałac, w spadku, otrzymuje jego syn Stanisław, który u schyłku XVIII wieku rozbudowuje posiadłość, tworząc z neorenesansowej willi eklektyczną rezydencję. Dobudowano m.in. skrzydła boczne czy dwie ośmiokątne wieżyczki. Majątek pozostaje w rękach rodu do 1938 roku.
Po wojnie, obiekt przejmuje władza i przekazuje go w użytkowanie PGR-owi. Zabudowania gospodarcze wykorzystywano do produkcji rolnej, a w oficynach mieszkali pracownicy. Sam pałac dostosowano na potrzeby biura i mieszkań dyrekcji. Tak jest aż do lat 90. XX wieku. PGR przestaje funkcjonować, a rezydencja pustoszeje. Mimo prób przejęcia majątku, przez 20 lat pozostaje on opuszczony.
Wszystko zmienia się w 2011 roku. Gmina wreszcie kupuje pałac, za niecałe 2 mln zł. Władze przystępują do uporządkowania terenu, skatalogowania drzew i krzewów w parku oraz zabezpieczenia budynków. Nadchodzi rok 2016...
Unijna metamorfoza
Przy wykorzystaniu unijnych środków, rozpoczyna się realizacja projektu „Termomodernizacja z przebudową budynku administracyjnego – pałac w Rakoniewicach”.
- Konieczne było wykonanie nowej więźby dachowej oraz wymiana niektórych drewnianych belek. Wylano nowe posadzki i wykonano podłogi. Ściany zostały docieplone od wewnątrz. Odrestaurowano klatki schodowe, doprowadzono nowe przyłącza wody, gazu i prądu – wymienia burmistrz Rakoniewic dr Gerard Tomiak. - Także zewnętrzny wygląd pałacu zmienił się diametralnie, dzięki wymianie okien i nowej elewacji – dodaje.
W kolejnych latach zainwestowano także w park. Wykonano utwardzane alejki, drogi, parkingi, zamontowano oświetlenie. Ustawiono również 14 tablic informacyjnych dot. tutejszej fauny i flory. Dziś w pałacu znajduje się siedziba urzędu gminy. Obiekt, razem z parkiem, dostępny jest dla mieszkańców przez cały rok. To centrum wydarzeń kulturalnych miasta.
Na szczycie
Inwestycję doceniają nie tylko mieszkańcy gminy i turyści. Zespół Pałacowo-Parkowy w Rakoniewicach został laureatem konkursu „Zabytek Zadbany 2021” organizowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Generalnego Konserwatora Zabytków, w kategorii „Rewaloryzacja przestrzeni kulturowej i krajobrazu”. W laudacji mogliśmy przeczytać: „Przeprowadzone prace pozwoliły na zachowanie integralności i utrwalenie autentyzmu substancji zabytkowej zespołu pałacowo parkowego w Rakoniewicach […]. Uratowały pałac i park przed postępującą degradacją oraz przywróciły historyczne walory krajobrazu kulturowego”.
- To wielki zaszczyt, duma i prestiż. Po dziesięciu latach od momentu, w którym gminie udało się przejąć pałac, dotarliśmy na sam szczyt. To niezwykły ukłon wszystkich mieszkańców, w stronę bogatej historii i niezwykłej tradycji Rakoniewic. Jestem przekonany, że to nie koniec inwestycji w ten niezwykły obiekt – zapewnia burmistrz.
Całkowity koszt projektu to ponad 6,7 mln zł, z czego dofinansowanie w ramach WRPO 2014-2020 to kwota niemal 1,7 mln zł.
Dominik Wójcik