„Nie czyń poważnych szkód” jest nową zasadą horyzontalną wprowadzoną w perspektywie finansowej 2021-2027 przez Unię Europejską. W projektach powinna być stosowana powszechnie, przekrojowo i w możliwie jak najszerszym zakresie.
Strategia Europa 2020 wprowadziła kluczowe cele i priorytety rozwoju społecznego i gospodarczego Unii Europejskiej. W dokumentach zapisano również określone polityki horyzontalne, których zasady muszą być spełnione przez projekty współfinansowane z Funduszy Europejskich. Dotychczas fundament stanowiły trzy zasady: zrównoważonego rozwoju, równości szans i niedyskryminacji oraz równości płci. W perspektywie finansowej 2021-2027 Komisja Europejska dodała jeszcze zasadę: „Nie czyń poważnych szkód” (z ang. „Do No Significant Harm” - DNSH), odnoszącą się do ochrony klimatu i natury. Wpisuje się ona w założenia Europejskiego Zielonego Ładu, który jest odpowiedzią na kryzys klimatyczny i silne procesy degradacji środowiska. Celem wszystkich państw członkowskich UE w najbliższych latach powinno stać się budowanie Europy bezemisyjnej, zmierzającej w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym, szanującej naturalne zasoby przyrody i chroniącej biologiczną różnorodność. Wdrożenie polityki horyzontalnej wspomoże osiągnięcie tych ambitnych celów, a stosowanie zasady DNSH dotyczy wszystkich programów realizujących Umowę Partnerstwa.
Jeszcze bardziej zielona Europa
Zasada DNSH będzie oceniana w odniesieniu do sześciu celów środowiskowych: łagodzenia zmian klimatu; adaptacji do zmian klimatu; zrównoważonego wykorzystywania i ochrony zasobów wodnych i morskich; przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym; zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń oraz ochrony i odbudowy bioróżnorodności i ekosystemów.
Ogólne wskazania dotyczące stosowania zasady „nie czyń poważnych szkód” w obszarze ochrony środowiska zawarte zostały w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2020/852 w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje (tzw. taksonomia). Tam też dla każdego celu środowiskowego wskazano sytuacje, w których daną działalność gospodarczą uznaje się za szkodliwą. I tak na przykład w przypadku łagodzenia zmian klimatu za działanie destrukcyjne uznano znaczącą emisję gazów cieplarnianych. W ochronie bioróżnorodności uznano szkodliwe działania, które nie służą dobremu stanowi i odporności ekosystemów oraz zachowaniu określonych siedlisk i gatunków zwierząt.
Czyli jak?
Zasada „nie czyń poważnych szkód” będzie dotyczyła przede wszystkim projektów infrastrukturalnych, oddziałujących na środowisko. Jak jej wdrażanie będzie wyglądać w praktyce? Wnioskodawca powinien wykazać zgodność z zasadą DNSH poprzez opisanie w dokumentacji aplikacyjnej różnorodnych środków, dobranych odpowiednio do specyfiki i zakresu rzeczowego projektu, na przykład będą zobowiązani do przygotowania audytu efektywności energetycznej, uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, czy pozwolenia wodno-prawnego, przygotowanie dokumentacji przetargowej potwierdzającej stosowanie zielonych zamówień, dostarczenie świadectw, deklaracji potwierdzających pochodzenie, jakość, bezpieczeństwo zastosowanych w projekcie materiałów, urządzeń itp., ewidencjonowanie zużywanej wody, produkowanych ścieków, odpadów. Zatwierdzenie poszczególnych kryteriów przez Komitet Monitorujący program Fundusze Europejskie dla Wielkopolski 2021-2027 nastąpi w marcu. Szczegółowe informacje dotyczące stosowania zasady DNSH przez beneficjentów zostały zawarte w podręczniku „Zgodność przedsięwzięć finansowanych ze środków Unii Europejskiej, w tym realizowanych w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności, z zasadą „nie czyń znaczącej szkody”.
Łukasz Karkoszka