Fundusze Europejskie zmieniają nie tylko wielkopolskie miasta, ale i tereny wiejskie. W nowej perspektywie finansowanej mieszkańcy tych obszarów w jeszcze większym stopniu niż dotychczas zyskają dostęp do instrumentu Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność (RLKS). Będzie on częścią programu Fundusze Europejskie dla Wielkopolski 2021-2027.
To absolutna nowość w naszym programie i ogromna szansa dla aktywnych mieszkańców.
- Bardzo ważne jest jak najpełniejsze zaangażowanie obywateli i społeczności lokalnych w politykę spójności. Celem jest zapewnienie, by fundusze unijne były jak najbliżej obywateli i odpowiadały na ich potrzeby – mówił Christopher Todd, dyrektor Wydziału ds. Polski w Dyrekcji Generalnej ds. Polityki Regionalnej i Miejskiej Komisji Europejskiej (DG REGIO KE; wypowiedź z 30 września 2021 roku podczas konferencji konsultacyjnej programu Fundusze Europejskie dla Wielkopolski – przyp. red).
Tereny wiejskie Wielkopolski to dziś przyjazne przestrzenie do życia, a jednocześnie obszary silnie zakorzenione w tym, co najcenniejsze – lokalnej kulturze i tradycji. Oferują mieszkańcom dostęp do podstawowych dóbr i usług, a także możliwość korzystania z nowoczesnych obiektów infrastrukturalnych. Nie byłoby jednak tych zmian, gdyby nie Fundusze Europejskie, a także współpraca samorządów, przedsiębiorców i, przede wszystkim, mieszkańców najlepiej znających lokalne potrzeby. Do tej pory instrument RLKS był przede wszystkim wspierany w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). W nowej perspektywie ta inicjatywa finansowana będzie również z programu regionalnego. Na ten cel zarezerwowano ponad 50 mln euro.
Wielka siła małych inicjatyw
Wdrażaniem projektów, które będą dotowane w ramach RLKS zajmą się organizacje społeczne prowadzące Lokalne Grupy Działania (LGD) – a więc ważni sojusznicy w zmaganiach o lepszą jakość życia na obszarach wiejskich. Trudno bowiem przecenić działanie ludzi, którzy potrafią nie tylko dostrzec, ale też zhierarchizować potrzeby swoich społeczności.
Projekty zgłaszane do zatwierdzenia, a następnie realizowane na obszarach LGD, wynikają bezpośrednio z Lokalnej Strategii Rozwoju. Posiadanie takiego dokumentu będzie również niezbędne w przypadku starania się o dotacje z nowego programu regionalnego.
W ramach Funduszy Europejskich dla Wielkopolski 2021-2027 RLKS finansowany będzie zarówno z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (pula 20 mln euro), jak i Europejskiego Funduszu Społecznego (pula 30 mln euro). Dotacje będzie można przeznaczyć m.in. na projekty związane z turystyką (np. budowa dróg rowerowych, wsparcie produktów lokalnych) i kulturą (np. ochrona lokalnego dziedzictwa, organizacja wydarzeń kulturalnych). Pieniądze będzie można pozyskać również na działania związane z ochroną klimatu (m.in. termomodernizacje obiektów, inwestycje zwiększające poziom zagospodarowania/retencjonowania wód). Wspierane będą też przedsięwzięcia związane z tworzeniem infrastruktury społecznej powiązanej z procesem integracji społecznej i deinstytucjonalizacją usług publicznych. W przypadku działań miękkich – adresowanych bezpośrednio do mieszkańców, finansowane będą usługi społeczne, działania związane z integracją i aktywizacją społeczności lokalnych oraz inicjatywy edukacyjne i wspierające pracowników.
O tym jakie konkretnie działania będą finansowane zadecydują mieszkańcy danego obszaru tworzącego LGD i będą spisane we wspomnianych Lokalnych Strategiach Rozwoju.
Pobudzić do aktywności
Wzmocnienie instrumentu RLKS chwalą sobie organizacje, które już prowadzą LGD.
– Wprowadzenie „wielofunduszowości” w ramach RLKS-u oceniam bardzo pozytywnie – mówi Halina Biechowiak-Drożak, Prezes Zarządu LGD Lider Zielonej Wielkopolski. – Środki z programu regionalnego stworzą nowe możliwości dla gmin, organizacji pozarządowych, przedsiębiorców czy lokalnych społeczności pracujących na rzecz poprawy jakości życia na obszarach wiejskich – podkreśla.
Lider Zielonej Wielkopolski to jedna z 29 Lokalnych Grup Działania, funkcjonujących w regionie. W mijającej perspektywie finansowanej w ramach PROW organizacja ogłosiła 25 naborów, w ramach których złożono 286 wniosków o unijne dotacje, m.in. na projekty związane z infrastrukturą rekreacyjno-kulturalną. Dodatkowo LGD przeprowadziła cztery nabory grantowe, z których pieniądze przeznaczone zostały na działania społeczne i związane z tworzeniem małej architektury.
– Zrealizowaliśmy również cztery projekty współpracy regionalnej, w tym międzynarodowy. Dotyczyły one działań w zakresie infrastruktury rekreacyjnej, wymiany doświadczeń i wsparcia przedsiębiorczości oraz organizacji pozarządowych – mówi Halina Biechowiak-Drożak. – Najważniejsza w naszych działaniach jest oddolna możliwość decydowania o kierunkach rozwoju obszaru, na którym funkcjonujemy i branie współodpowiedzialności za „lokalne środowisko”. Rozszerzenie możliwości pozyskania unijnych dotacji sprawi, że będziemy mogli szybciej i sprawniej zmniejszyć dysproporcje między obszarami wiejskimi a miejskimi. Jako LGD skupimy się w nowej perspektywie na wsparciu przedsiębiorczości. Zamierzamy też podjąć działania prośrodowiskowe związane z ochroną klimatu. Równie ważna będzie aktywizacja społeczności wiejskich. Jednak o szczegółowych działaniach będziemy mogli mówić po przygotowaniu nowej Lokalnej Strategii Rozwoju i zakończeniu konsultacji z mieszkańcami, bo to ich propozycje będą kluczowe – zaznacza.
Łukasz Karkoszka