Więcej współpracy samorządów

Zrównoważony rozwój obszarów miejskich to główne zadanie Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych. W nowej perspektywie unijnej zasięg instrumentu został rozszerzony. W Wielkopolsce liczbę miejskich obszarów funkcjonalnych zwiększono z dwóch do siedmiu.

Budowa kilkudziesięciu węzłów przesiadkowych przy dworcach kolejowych, które ułatwiają mieszkańcom aglomeracji poznańskiej dojazd do pracy lub szkoły, albo platforma e-usług na terenie aglomeracji kalisko-ostrowskiej pozwalająca załatwić sprawy urzędowe bez wychodzenia z domu. To przykłady projektów zrealizowanych w perspektywie 2014-2020 w ramach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT). Są one owocem współpracy przynajmniej kilku samorządów. Teraz ta formuła partnerstwa zostanie rozszerzona.

Lokalne partnerstwa samorządów powoływane są po to, aby przy pomocy Funduszy Europejskich przyspieszyć ich rozwój, wzmocnić konkurencyjność i wspólnie rozwiązywać zdiagnozowane problemy społeczno-gospodarcze. Zwiększenie liczby partnerstw ma przyczynić się do podniesienia efektywności podejmowanych działań w sposób kompleksowy, a także odpowiadać na potrzeby i problemy miast oraz obszarów powiązanych z nimi funkcjonalnie.

Projekty na miarę potrzeb

– Doświadczenia ostatnich lat pokazują, że ZIT-y przysłużyły się utrwaleniu współpracy między poszczególnymi samorządami. Efektem są projekty, których realizacja wykraczała poza obszar pojedynczej gminy – wyjaśnia Marek Woźniak, Marszałek Województwa Wielkopolskiego. – Sukces wdrażania instrumentów terytorialnych wpłynął na ministerialne sugestie, aby objąć nimi wszystkie miasta średnie, tracące swoje funkcje, wyznaczone w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2030 oraz wskazane w strategiach rozwoju poszczególnych województw. W naszym regionie są to dwa funkcjonujące ZIT-y, cztery dotychczasowe ośrodki strategicznej interwencji miast subregionalnych (Leszno, Konin, Gniezno, Piła) oraz pozostałe miasta średnie tracące swoje dotychczasowe funkcje (tj. Koło i Turek) – dodaje.

Zwiększenie liczby partnerstw ma przyczynić się do podniesienia efektywności podejmowanych działań w sposób kompleksowy, a także odpowiadać na potrzeby i problemy miast oraz obszarów powiązanych z nimi funkcjonalnie.

Zwiększenie liczby partnerstw ma przyczynić się do podniesienia efektywności podejmowanych działań w sposób kompleksowy, a także odpowiadać na potrzeby i problemy miast oraz obszarów powiązanych z nimi funkcjonalnie.

W perspektywie 2021-2027 w Wielkopolsce funkcjonować będzie więc siedem ZIT-ów: Poznański Obszar Metropolitalny, Aglomeracja Kalisko-Ostrowska, Pilski Obszar Funkcjonalny, Leszczyński Obszar Funkcjonalny, Gnieźnieński Obszar Funkcjonalny, Koniński Obszar Funkcjonalny, Kolsko-Turecki Obszar Funkcjonalny.

Jednym z warunków realizacji instrumentu terytorialnego jest zawiązanie zinstytucjonalizowanej formy partnerstwa – tzw. Związku ZIT, którego podstawowym zadaniem jest kreowanie polityki rozwoju na konkretnym obszarze i koordynowanie projektów wynikających ze Strategii ZIT. Możliwe są trzy formy zawiązania partnerstwa: stowarzyszenie jednostek samorządu terytorialnego; porozumienie międzygminne; związek międzygminny, powiatowy lub powiatowo-gminny. Partnerstwa mogą składać się z samych gmin lub z gmin i powiatów. Podstawą ich funkcjonowania powinno być zaangażowanie gmin z obszaru realizacji ZIT, a także Strategia ZIT. Dokument powinien zawierać m.in. diagnozę obszaru objętego instrumentem, cele, listę projektów wraz z informacją na temat ich wyboru oraz powiązania z innymi przedsięwzięciami, a także opis procesu zaangażowania partnerów społecznych i gospodarczych oraz właściwych podmiotów reprezentujących społeczeństwo obywatelskie. Po spełnieniu wyżej wspomnianych warunków możliwe będzie ubieganie się o unijne środki dostępne w ramach Funduszy Europejskich dla Wielkopolski 2021-2027.

Dla mieszkańców i środowiska

W nowym programie (zgodnie z wymogami systemowymi) nacisk położony został na zintegrowany charakter projektów wdrażanych w formule ZIT. Oznacza to, że szansę na dofinansowanie mają inicjatywy, które są projektami partnerskimi (w rozumieniu art. 39 ustawy o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021-2027). Równie ważny jest wspólny efekt, oznaczający np. ponadgminne korzystanie ze stworzonej nowej infrastruktury lub w przypadku projektów adresowanych bezpośrednio do mieszkańców – objęcie wsparciem uczestników z co najmniej dwóch samorządów obszaru funkcjonalnego.

– Na realizatorów z obszarów ZIT zostaną nałożone ograniczenia dotyczące możliwości ubiegania się o środki z tożsamych działań pochodzących z puli ogólnej programu. Chcemy w ten sposób uniknąć sytuacji podwójnego dofinansowania oraz zaburzenia konkurencji samorządów ze względu na nadmierne preferencje na skutek lokalizacji na obszarze lub poza obszarem objętym ZIT – podkreśla Marszałek Marek Woźniak.

Ze względu na ograniczoną alokację w nowym programie, środki dedykowane ZIT-om będą dostępne jedynie w ściśle wyznaczonych obszarach wsparcia. W przypadku projektów finansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego są to publiczne e-usługi, działania związane adaptacją do zmian klimatu, infrastruktura transportu miejskiego, wsparcie potencjału ZIT. Natomiast z Europejskiego Funduszu Społecznego wsparcie dotyczyć będzie edukacji, usług społecznych i zdrowotnych, integracji społecznej.

Więcej informacji o ZIT-ach można znaleźć w Umowie Partnerstwa dla Realizacji Polityki Spójności 2021-2027 w Polsce.