Upały, deszcze nawalne, powodzie. To tylko niektóre ze skutków zmian klimatu, które odczuwamy w miastach. Przeciwdziałać mogą im rozwiązania oparte na zasobach przyrody, tzw. Nature-based Solutions, na które stawia coraz więcej europejskich metropolii.
Nature-based Solutions (NBS) to pojęcie stosunkowo nowe. Komisja Europejska definiuje je jako „rozwiązania inspirowane przyrodą lub przez nią wspomagane, które są opłacalne i zapewniają jednocześnie korzyści środowiskowe, społeczne i ekonomiczne oraz pomagają w zwiększaniu odporności”. Co istotne, definicja ta podkreśla, że „rozwiązania oparte na zasobach przyrody muszą służyć bioróżnorodności i wspierać realizację rozmaitych usług ekosystemowych”.
Wiele korzyści
– W świetle zmian klimatu, których skutki coraz częściej i dotkliwiej odczuwamy, a także pandemii COVID-19 i kryzysu uchodźczego wywołanego wojną w Ukrainie, miasta szukają recepty zapewniającej mieszkańcom bezpieczeństwo oraz przyjazne przestrzenie do życia – mówi dr Iwona Zwierzchowska z Wydziału Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. – Coraz częściej zwracają się w stronę rozwiązań opartych na zasobach przyrody, które przynoszą korzyści społeczne, przyrodnicze i ekonomiczne. Stanowią one wielofunkcyjną, opłacalną w dłuższym okresie, alternatywę względem infrastruktury technicznej. Przykładowo, odpowiednio zaprojektowana zieleń miejska (zwłaszcza drzewa) przyczynia się do obniżenia temperatury w miastach oraz do lepszej jakości powietrza. Tereny zielone są równocześnie przestrzenią odpoczynku, rekreacji i integracji społeczeństwa. To także miejsca występowania różnych gatunków roślin i zwierząt, pełniących wiele przydatnych funkcji w mieście (np. siedliska ptaków żywiących się insektami). Jednocześnie obszary te mogą stanowić element zrównoważonych systemów odwadniających i odciążających system kanalizacji, ograniczających koszty rozbudowy infrastruktury kanalizacyjnej i straty spowodowane podtopieniami – wylicza.
O tym czy dane rozwiązanie można uznać jako NBS decyduje kilka czynników. Pomocny może być zestaw pytań opracowany przez dr. Stuarta Connop’a – eksperta w zakresie zrównoważonego rozwoju. Jego zdaniem włodarze miast powinni odpowiedzieć sobie czy ich działania wykorzystują przyrodę/przyrodnicze procesy, zapewniają korzyści społeczne, ekonomiczne i środowiskowe, a także czy przynoszą korzyści netto w zakresie różnorodności biologicznej? Twierdzące odpowiedzi oznaczają, że istnieje duża szansa, że mamy do czynienia z rozwiązaniami opartymi na zasobach przyrody. Warto również zaplanować na jakie wyzwania (w zakresie gospodarki wodnej, wzmacniania i ochrony różnorodności biologicznej miast, jakości powietrza oraz otoczenia, rewitalizacji miast, sprawiedliwości i spójności społecznej, planowania partycypacyjnego i zarządzania, zdrowia i dobrostanu społeczeństwa, zielonych miejsc pracy) mają odpowiadać zamierzone działania.
Zielone miasta
– Rozwiązania oparte na zasobach przyrody mają różną skalę i formę.
Od niewielkich przestrzennie działań jak np. przekształcanie „zabetonowanych” placów zabaw w naturalną przestrzeń do zabawy, wprowadzanie niewielkich przestrzeni zieleni (parki kieszonkowe, zielone ściany czy zielone dachy) po znacznie większe, jak np. renaturyzacja dolin rzecznych – wyjaśnia dr Iwona Zwierzchowska. – Jednym z przykładów niewielkich powierzchniowo zmian są naturalne place zabaw zrealizowane w poznańskich przedszkolach. Inną ciekawą inicjatywą jest stworzenie systemu retencji wód opadowych w Słupsku. Część trawników jest tam przekształcana w zielone niecki, rowy i muldy, które przechwytują i filtrują wody opadowe. Są one częścią połączonego systemu retencji miejskiej – podkreśla.
NBS to rozwiązania, po które warto sięgać, przygotowując projekty w ramach nowego programu regionalnego. Znaczna część środków przeznaczona jest na działania związane z ochroną klimatu i bioróżnorodności. Także w procesach rewitalizacyjnych inicjatywy dotyczące wprowadzania zieleni do miast będą miały kluczowe znaczenie. Szczegółowe informacje o aktualnie ogłaszanych konkursach można znaleźć na stronie: wrpo.wielkopolskie.pl.
Łukasz Karkoszka