Wieleń, położony malowniczo nad Notecią, ma bogatą, ale i trudną historię. Rzeka przecina miasto na osiedle południowe i północne. Wzdłuż niej przed II wojną światową przebiegała granica polsko-niemiecka. Efekty podziału kulturowego i mentalnego trwają do dziś. Wieleń przystąpił do przygotowywania programu rewitalizacji, który pomoże miasto zintegrować.
Po zakończeniu wojny północna część Wielenia (niem. Filehne) została włączona w granice Polski i administracyjnie połączona z częścią południową. I mimo że to się wydarzyło ponad 70 lat temu, nadal pozostają ślady w warstwie społecznej i urbanistycznej. Miasto pod względem układu architektonicznego jest „odwrócone” od rzeki. Pasy nabrzeża są niezagospodarowane, a do niedawna stanowiły też rodzaj zaplecza dla najbliżej położonych gospodarstw domowych. Były bardzo zaniedbane. Ciągle poszukuje się nowych czynników jednoczących wielenian wokół wspólnych spraw.
Integrować środowisko
– Chcemy, aby mieszkańcy Wielenia zaczęli się utożsamiać z miejscem, w którym żyją. Noteć była kiedyś granicą, więc siłą rzeczy mieszkańcy z północnej części na pewnym etapie życia zostali włączeni do polskiej części. Musieli się wtopić w nowe środowisko. Bariery mentalne są najtrudniejsze do pokonania, to proces, który wymaga wiele czasu. Potrzeba integracyjnych projektów po to, żeby utrwalać przekonanie, że Wieleń jest jeden, że warto współpracować i zmienić swój sposób myślenia – mówi Elżbieta Rybarczyk, burmistrz Wielenia.
Taki stan rzeczy potwierdza diagnoza przygotowana na potrzeby projektu Lokalnego Programu Rewitalizacji. – Diagnozę przygotowaliśmy przy współpracy z Fundacją Barka. W jej wyniku dostrzegliśmy deficyty w komunikacji między mieszkańcami i brak integracji. Ponadto w gminie mamy duże bezrobocie, większość społeczeństwa jest w wieku poprodukcyjnym, maleje nam przyrost naturalny. Jest to spowodowane migracją mieszkańców do innych części kraju i za granicę – wylicza Lucyna Nawrot, kierownik Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wieleniu.
Gmina Wieleń, dostrzegając te problemy, postanowiła poszukać rozwiązań kompleksowych. Wystartowała w drugim konkursie dotacji „na przygotowanie lub aktualizację programów rewitalizacji dla gmin województwa wielkopolskiego”, organizowanym przez UMWW i Ministerstwo Rozwoju. Realizacja przedsięwzięcia rozpoczęła się w 2017 r.
Posprzątali dla siebie
4 czerwca podczas II Targów Produktu Lokalnego przeprowadzono pierwsze z trzech otwartych spotkań dla mieszkańcow, zainteresowanych uczestnictwem w procesie rewitalizacji Wielenia. – Docieramy w różny sposób do mieszkańców, dużo czasu zajmują spotkania indywidualne. Targi Produktu Lokalnego stworzyły okazję do lepszego nagłośnienia i przeprowadzenia konsultacji z mieszkańcami w formie focusowej. Drogę do nich otworzyła uchwała Rady Miejskiej w Wieleniu z końca kwietnia br. – mówi Krystyna Heppner, sekretarz gminy. Aby dotrzeć do wszystkich, władze miasta zorganizowały happening (kolorowa parada przez miasto) i zaprosiły mieszkańców do udziału w konsultacjach społecznych podczas II Targów Produktu Lokalnego, które odbywały się nad rzeką. Ten obszar został wstępnie zdiagnozowany jako zdegradowany. Mimo deszczowej pogody, mieszkańcy licznie przybyli na to wydarzenie i tu, na specjalnym stoisku, mieli okazję się dowiedzieć, jak wygląda i na czym polega przygotowywany Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Wieleń.
Powstanie również makieta przedstawiająca miasto po rewitalizacji. Znajdą się na niej inwestycje, które zostaną zaplanowane w dokumencie. Makietę stworzą lokalni artyści, którzy uczestniczą w konsultacjach programu. W ramach konsultacji odbędzie się webinarium, skierowane do młodego pokolenia mieszkańców Wielenia, którym znacznie prościej przedstawić swoje pomysły na miasto za pośrednictwem internetu.
Według uchwały Rady Miejskiej, do udziału w konsultacjach są uprawnieni wszyscy interesariusze, a w szczególności: mieszkańcy obszarów rewitalizacji i mieszkańcy gminy, użytkownicy wieczyści nieruchomości i podmioty zarządzające nieruchomościami znajdującymi się na obszarze rewitalizacji, podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność gospodarczą czy społeczną, jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego czy administracji publicznej.
Miasto odniosło pierwszy mały sukces – udało się uporządkować i oczyścić teren pod Targi Produktu Lokalnego. W tym celu trzeba było zaangażować mieszkańców, którzy po wykonaniu sporej pracy zobaczyli, że nad rzeką może być ładnie i czysto. Tu może w przyszłości powstać bulwar, na którym mieszkańcy będą spędzać wolny czas. Zdaniem Krystyny Heppner, rewitalizacja daje szansę na zmianę myślenia o tym miejscu. Mieszkańcy zaczną je traktować jak własne, będą się bardziej o nie troszczyć.
Zwrot ku rzece
Zakończenie prac nad programem planowane jest na koniec września br. Przewidziane są kolejne spotkania z mieszkańcami. – Dostrzegamy potencjał w rzece, w centrum miasta, które ma głębokie korzenie historyczne. Życie zaczęło się właśnie w tym miejscu, nad rzeką. Pierwsze wzmianki o grodzie wieleńskim są z początku XI w. Tędy przebiegał szlak bursztynowy. Warto postawić na zrewitalizowanie centrum naszego miasta i przywrócenie w tym miejscu życia – dodaje burmistrz Elżbieta Rybarczyk.
Co zatem, jeśli Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Wieleń zostanie zatwierdzony przez Radę Miejską, a następnie znajdzie się w wojewódzkim wykazie? – Miejsce zmieni się nie tylko wizualnie, także pod względem architektonicznym i kulturowym. Potencjał Noteci przez wiele lat nie był do końca wykorzystany. Ważne jest podejście ludzi. Ta rzeka musi być spoiwem. Rewitalizacja to nasz wspólny cel. Jako mieszkańcy musimy zrozumieć, że przeprowadzenie tego procesu służy poprawie jakości naszego życia – mówi Zbigniew Kotowski, przewodniczący Rady Osiedla Staromiejskiego w Wieleniu.
Zatwierdzenie LPR Gminy Wieleń umożliwi miastu pozyskiwanie wsparcia finansowego, w tym z WRPO 2014+, na realizację konkretnych przedsięwzięć infrastrukturalnych. Miasto już się przygotowało do tego typu inwestycji. – Pod względem planistycznym i formalnym jesteśmy bardzo dobrze przygotowani do rewitalizacji – miasto i gmina ma obowiązujący plan zagospodarowania przestrzennego, a także strategię rozwoju. W każdym z tych dokumentów rzeka Noteć odgrywa kluczową rolę – uzupełnia Izabela Forecka-Fręsko, inspektor ds. planowania przestrzennego w Urzędzie Miasta Wielenia.
Jerzy Gontarz