WYWIAD: Kolej na wielkopolską lokomotywę rozwoju

O tym, jak unijne dotacje wspierają kolej w regionie, zaletach nowoczesnych „Elfów” i pociągach napędzanych wodorem rozmawiamy z Wojciechem Jankowiakiem, Wicemarszałkiem Województwa Wielkopolskiego.

Panie Marszałku, nie sposób zacząć rozmowy, nie pytając o pandemię. Czy sytuacja wpłynęła na transport kolejowy w Wielkopolsce?

Od dnia wprowadzenia stanu epidemicznego w Polsce, liczba pasażerów zaczęła drastycznie maleć. Było to związane bezpośrednio z zawieszeniem zajęć w szkołach i placówkach oświatowych oraz wprowadzeniem pracy zdalnej w wielu firmach i instytucjach. Do zmniejszenia dopuszczalnej liczby osób podróżujących transportem zbiorowym zobligowani odgórnie zostali również operatorzy odpowiedzialni za ten transport. Porównując dane za drugi i trzeci kwartał 2020 roku, z tym samym okresem roku ubiegłego, zanotowano ponad 53% spadek liczby przewiezionych pasażerów. Zauważając zmniejszającą się liczbę pasażerów, Województwo Wielkopolskie, jako organizator przewozów, podjęło decyzję o odwołaniu części kursów, tak aby poczynić pewne oszczędności związane z realizacją przewozów. Oszczędności te zostały przeznaczone na zakupy środków ochrony dla pracowników przewoźników oraz pasażerów. Odwołanie pociągów przełożyło się też wprost na zmniejszenie pracy eksploatacyjnej, zlecanej do realizacji spółkom Koleje Wielkopolskie i Polregio (było to aż 20% mniej w stosunku do pierwotnych założeń). Poza problemami finansowymi doszły też te związane z nieprzestrzeganiem przez część pasażerów zaleceń i nakazów.

Przy wsparciu WRPO w ciągu ponad 16 lat udało się zmodernizować wiele linii kolejowych. Jakie Wielkopolska osiąga na tym polu sukcesy?

Samorząd Województwa Wielkopolskiego konsekwentnie podejmuje inicjatywy i działania w obszarze infrastruktury kolejowej, zmierzające do zwiększenia konkurencyjności tej gałęzi transportu. Realizowane jest to między innymi poprzez wspieranie i współfinansowanie z Funduszy Europejskich projektów inwestycyjnych w sieci zarządzanej przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. W latach 2010-2019 zmodernizowano około dwustu kilometrów linii kolejowych na terenie Wielkopolski, co w przełożeniu daje aż 250 kilometrów torów zmodernizowanych i zrewitalizowanych ze środków WRPO. Całkowita wartość zrealizowanych do tej pory kolejowych inwestycji infrastrukturalnych w ramach Programu Regionalnego wynosi ponad 916 mln zł, a kwota dofinansowania około 614 mln zł.

Wielkopolska kolej znana i lubiana jest przez pasażerów między innymi dzięki nowoczesnym „Elfom”…

To prawda. Zapóźnienia technologiczne na kolei spowodowały, iż jeszcze do niedawna najpopularniejszym taborem wykorzystywanym do przewozów regionalnych i aglomeracyjnych był trójczłonowy elektryczny zespół trakcyjny, produkowany od lat sześćdziesiątych do początku dziewięćdziesiątych.

Ten przestarzały tabor miał wiele wad (m.in. niski komfort podróży, brak przystosowania dla osób z niepełnosprawnościami, niski poziom bezpieczeństwa, wysoką awaryjność, negatywny wpływ na środowisko) i był źle postrzegany przez pasażerów. Dlatego zdecydowaliśmy się zainwestować w nowoczesne składy.

Pierwsze 22 „Elfy” zakupiliśmy w latach 2012-2014. Kolejne, już nowocześniejsze – pięcioczłonowe, pojawiły się na naszych torach w ciągu ostatnich trzech latach. Aktualnie realizujemy kolejny projekt, tym razem z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020, w którym zakupimy kolejnych pięć nowych, pięcioczłonowych, elektrycznych zespołów trakcyjnych „Elf 2” do obsługi połączeń realizowanych w ramach PKM. Dostawa nowych pojazdów planowana jest na przełom grudnia i stycznia. Nowoczesne i komfortowe wnętrze pojazdów, wysoki poziom bezpieczeństwa, krótki czas dojazdu, udogodnienia dla osób z niepełnosprawnościami, możliwość przewozu rowerów sprawiają, że nowy tabor w znaczny sposób wpływa na wzrost zainteresowania pasażerów transportem kolejowym w Wielkopolsce.

Jedną z największych inwestycji, realizowaną przy wsparciu WRPO, była modernizacja linii kolejowej z Poznania do Piły.

Inwestycja poprawiła ofertę przewozową, skróciła czas podroży, tym samym zwiększając konkurencyjność kolei względem innych środków transportu publicznego. Jej głównym celem była likwidacja ograniczeń i podniesienie prędkości do 120 kilometrów na godzinę oraz zwiększenie przepustowości linii. W ramach zadania zmodernizowano 134 kilometry torów, przebudowano układy stacyjne, a także zmodernizowano lub wybudowano 34 perony, zapewniając dostęp dla osób z niepełnosprawnościami. W ramach inwestycji wybudowano też cztery nowe przystanki osobowe: Poznań Podolany, Złotniki Grzybowe, Złotkowo i Bogdanowo i zmodernizowano 63 przejazdy kolejowo-drogowe. Koszt tego przedsięwzięcia to około 615 mln zł, a unijne dofinansowanie wyniosło niemal 425 mln zł.

Przeprowadzenie tej inwestycji przyczyniło się do zwiększenia liczby połączeń kolejowych. Przed modernizacją linii kursowało 10 par pociągów obsługiwanych przez POLREGIO, po zakończeniu prac oferta ta została rozbudowana o dodatkowe trzy pary pociągów obsługiwanych przez Koleje Wielkopolskie w relacji Poznań – Piła oraz trzy nowe pary na odcinku Poznań – Rogoźno, realizowane w ramach Poznańskiej Kolei Metropolitalnej. Na nowy rozkład 2020/2021 również zaplanowane zostało rozbudowanie siatki połączeń o kolejną, jedną parę.

Ewentualne dalsze prace w zakresie rozbudowy rozkładu jazdy uzależnione są m.in. od zapotrzebowania na przewozy, dostępności taboru będącego w dyspozycji przewoźników oraz, co bardzo istotne, możliwości finansowych Samorządu Województwa. Wszystkie działania mają na celu zapewnienie mieszkańcom Północnej Wielkopolski jak najlepszego połączenia z Poznaniem.

Całkowita wartość zrealizowanych do tej pory kolejowych inwestycji infrastrukturalnych w ramach Programu Regionalnego wynosi ponad 916 mln zł, a kwota dofinansowania około 614 mln zł.

Unijne inwestycje to również Poznańska Kolej Metropolitalna. Czy po latach możemy powiedzieć, że zdała egzamin?

Poznańska Kolej Metropolitalna to wspólne przedsięwzięcie Samorządu Województwa Wielkopolskiego, Miasta Poznań, Powiatu Poznańskiego oraz Gmin i Powiatów znajdujących się wzdłuż linii kolejowych Poznańskiego Węzła Komunikacyjnego, przy współudziale Stowarzyszenia Metropolia Poznań. PKM to system regularnych kolejowych połączeń osobowych, oparty na zasadzie solidaryzmu wszystkich samorządów współuczestniczących w projekcie, o częstotliwości kursowania pociągów w godzinach szczytu co 30 minut.

Poznańska Kolej Metropolitarna obejmuje swoim zasięgiem obszar w promieniu ok. 50 km od Poznania. Od 2021 r. PKM obsługiwać też będzie odcinek Poznań Główny – Kościan, a po zakończeniu prac technicznych, odcinek Poznań Główny – Wronki, tym samym realizując początkowe założenia, by w ramach PKM kursowały pociągi w dziewięciu kierunkach.

PKM to niewątpliwy sukces wszystkich samorządów uczestniczących w projekcie. Wspólne finansowanie, jak i wspólna praca nad poprawieniem komfortu podróżowania komunikacją kolejową, ma odzwierciedlenie w liczbie podróżnych, których z każdym rokiem przybywa. Sukces potwierdza podpisanie nowych porozumień na następne lata jej funkcjonowania oraz deklaracje partycypowania w PKM kolejnych samorządów.

W regionie stale modernizowane są dworce kolejowe, budowane nowoczesne węzły przesiadkowe. Czy Pana zdaniem, inwestycje zachęcają wcześniej sceptycznych mieszkańców, do korzystania z kolei?

Budowa zintegrowanych węzłów przesiadkowych, a także znajdujących się przy nich, bezpiecznych i komfortowych parkingów zdecydowanie zachęciła mieszkańców do podróżowania koleją.

Działania dotyczące poprawy jakości i funkcjonalności otoczenia kolei, są elementem równie istotnym co inwestycje w rewitalizację i modernizację samych linii kolejowych. Jedno bez drugiego nie ma sensu. Dlatego równolegle z przygotowywanymi projektami modernizacji regionalnych linii kolejowych, w ramach środków WRPO, podjęliśmy, we współpracy z samorządami, działania w kierunku nieodpłatnego przekazania przez PKP S.A. nieużytkowanych dworców i terenów na rzecz gmin. Dla przykładu, w ramach tego projektu udało się przekazać wiele budynków dworcowych i terenów zlokalizowanych wzdłuż modernizowanej linii kolejowej do Wolsztyna. Innym przykładem jest linia kolejowa do Wągrowca (Gołańczy), gdzie wszystkie dworce i tereny przydworcowe znalazły się w zasobach gmin. Obecnie na tej linii dostępnych jest ponad 1100 ogólnodostępnych miejsc postojowych dla samochodów i ponad 500 zadaszonych miejsc postojowych dla rowerów. Kosztownemu procesowi rewitalizacji poddawane są również przyległe budynki.

Czy Wielkopolska nadal zamierza przeznaczać część unijnych dotacji na infrastrukturę kolejową?

Jeszcze w bieżącej perspektywie planujemy realizację inwestycji modernizacyjnej na odcinku Drzymałowo - Wolsztyn. Stanowi ona kontynuację większego zadania inwestycyjnego zrealizowanego na tej linii w ramach poprzedniej perspektywy budżetowej UE. W planach są też inwestycje na odcinku Wągrowiec – Gołańcz - granica województwa, będącej kontynuacją wcześniej zrealizowanych zadań na tej linii oraz inwestycji na linii Poznań – Piła. W tym przypadku prace dotyczyć będą dobudowy drugiej przeprawy mostowej na rzece Warcie w Obornikach oraz drugiego toru od posterunku Oborniki Most do stacji Oborniki Wielkopolskie wraz z dodatkową mijanką w Parkowie. Należy wspomnieć też o inwestycjach planowanych do realizacji w ramach rządowego Programu uzupełniania lokalnej i regionalnej infrastruktury kolejowej „Kolej + do 2028 r.”. W ramach trwającej procedury zgłosiliśmy pięć projektów kolejowych związanych z rewitalizacją linii kolejowych do Śremu, Gostynia, Czarnkowa, Międzychodu oraz zadanie dotyczące budowy nowej linii kolejowej Turek – Konin. Wszystkie zgłoszone przedsięwzięcia zakwalifikowane zostały do drugiego etapu naboru. Dla tych projektów opracowana zostanie wymagana dokumentacja. Dalsze nasze działania będą zależne od wyniku procedur organizatora naboru – PKP PLK i zakwalifikowania projektów do realizacji.

PKM to niewątpliwy sukces wszystkich samorządów uczestniczących w projekcie. Wspólne finansowanie, jak i wspólna praca nad poprawieniem komfortu podróżowania komunikacją kolejową, ma odzwierciedlenie w liczbie podróżnych, których z każdym rokiem przybywa.

Coraz częściej mówi się o możliwościach rozwoju gospodarki wodorowej w Wielkopolsce. Jest szansa, że po regionalnych torach będą jeździły pociągi napędzane wodorem?

Zakup taboru wodorowego wpisuje się jasno w cele i zalecenia zawarte w dokumentach związanych z semestrem europejskim (od redakcji: procedura, podczas której koordynuje się politykę gospodarczą i budżetową w UE) oraz w Strategię Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2030 roku i Zrównoważonego Rozwoju Transportu do 2030 roku. Planujemy w najbliższych latach zakup 12 sztuk pojazdów kolejowych opartych na technologii wodorowej do obsługi ruchu regionalnego i aglomeracyjnego. Projekt został zgłoszony w sierpniu tego roku do dofinansowania w ramach naboru do Krajowego Planu Odbudowy.