Wielkopolska jest jednym z sześciu polskich województw, które objęte zostaną wsparciem Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Unijne środki sfinansują koszty transformacji energetycznej. Polska ma szansę otrzymać największą pulę - 2 mld euro.
Komisja Europejska ogłosiła w ostatnim czasie założenia Funduszu Sprawiedliwej Transformacji na lata 2021-2027. Nowe rozwiązanie ma wesprzeć regiony, które ponoszą największe koszty polityki klimatycznej i transformacji energetycznej. Wybranych zostało łącznie sto regionów, z czego aż sześć z Polski. Obok Wielkopolski, są to województwa: śląskie, dolnośląskie, łódzkie, lubelskie i małopolskie. Na realizację programu dla całej UE zarezerwowano pulę 7,5 mld euro.
Kwota ta jednak będzie rozszerzona o gwarancje i kredyty z Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Łącznie ponad 100 mld euro. Podstawą przyznania środków będą plany i strategie energetyczne, zakładające zastąpienie węgla alternatywnymi źródłami energii, nieprzyczyniającymi się do globalnego ocieplenia. By pieniądze z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji zostały przyznane, członkowie UE muszą porozumieć się w sprawie wieloletniego budżetu. Mechanizm sprawiedliwej transformacji, nad którym obecnie toczą się prace, jest częścią tzw. Europejskiego Zielonego Ładu, czyli działań, które do 2050 r. mają doprowadzić unijną gospodarkę do neutralności klimatycznej.
Samorząd regionu od wielu miesięcy aktywnie podejmuje starania związane z tworzeniem w Wielkopolsce Wschodniej przyjaznych warunków do inwestycji związanych z alternatywnymi źródłami energii. W lipcu 2019 r. działalność zainaugurowała Wielkopolska Platforma Wodorowa, w założeniu mająca być forum współpracy międzyśrodowiskowej biznesu, nauki, samorządów lokalnych oraz organizacji pozarządowych na rzecz wdrażania technologii zeroemisyjnych, w szczególności związanych z wodorem. Samorząd województwa aktywnie też ubiegał się na unijnym forum o włączenie Wielkopolski w ramy Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji.
Na ekologiczne tory
Nadrzędnym zadaniem Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji będzie wykreowanie alternatywnych gałęzi gospodarki i nowych miejsc pracy oraz wspieranie pracowników dotkniętych skutkami przemian.
– Fundusz ma zapobiegać narastaniu dysproporcji regionalnych poprzez wsparcie dla MŚP czy inkubatorów przedsiębiorczości. Ma przyczynić się także do kreowania innowacji i zacieśniania współpracy przemysłu i naukowców, zgodnie ze strategiami inteligentnych specjalizacji. Ważnym aspektem będzie również wsparcie działań i promowanie efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii. Kolejne działania, które mogą liczyć na finansowe wsparcie, to rozwój i transfer zaawansowanych technologii, inwestycje w infrastrukturę do wytwarzania stosunkowo taniej i czystej energii czy rekultywacja zdegradowanych terenów – podkreśla Maciej Sytek, Prezes Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. w Koninie.
Prace ruszyły w styczniu 2019 r.
– Objęcie Wielkopolski Wschodniej pomocą w ramach Funduszu Sprawiedliwej Transformacji nie było takie oczywiste od samego początku i wymagało dużo wysiłku i pracy. Ważnym krokiem było przystąpienie województwa do Platformy Regionów Górniczych w procesie Transformacji. Aby to zrobić, Wielkopolska musiała najpierw zgłosić akces do Ministerstwa Energii, że chce wziąć udział w tej inicjatywie. W marcu 2019 r. oficjalnie przystąpiliśmy do grona regionów pilotażowych w ramach Platformy. Wiedzieliśmy, iż udział w Platformie to szansa na łatwiejszy dostęp do funduszy na transformację regionu – zaznacza Maciej Sytek. – Był to jednak dopiero początek walki o pieniądze. Przynależność do Platformy dała nam dostęp do niezbędnego know how w zakresie dobrych praktyk, wspólnego wypracowywania rozwiązań i dzielenia się wiedzą. To właśnie ta współpraca umożliwiła rozpoczęcie prac nad strategią transformacji dla regionu oraz przygotowanie przez Agencję Rozwoju Regionalnego w Koninie ponad 20 propozycji projektów pilotażowych, które otrzymały akceptację do dalszego procedowania. Dotyczyły one między innymi pozyskiwania i wykorzystywania tzw. „zielonej energii”, rekultywacji i rewitalizacji terenów pogórniczych, rozwoju transportu publicznego opartego o ekologiczne pojazdy, badań i rozwoju nowoczesnych źródeł energii, w tym technologii wodorowej. Działania te nie byłyby również możliwe dzięki szerokiej współpracy z partnerami na szczeblu krajowym. W kwietniu 2019 r. nasza Agencja doprowadziła do zawarcia „Porozumienia na rzecz sprawiedliwej transformacji energetycznej Wielkopolski Wschodniej”. Sygnatariuszami porozumienia zostało ponad 40 podmiotów, reprezentujących sektor publiczny, prywatny i organizacje pozarządowe. Dziś to już ponad 95 organizacji – podkreśla.
Porozumienie postawiło fundamenty do powołania w 2020 r. na obszarze Wielkopolski Wschodniej grup roboczych, które właśnie rozpoczynają pracę nad Terytorialnym Planem Sprawiedliwej Transformacji. Plan taki, w dużym skrócie, to nic innego jak zarys procesu transformacji, który zapewni przejście na gospodarkę neutralną dla klimatu i ma wskazywać wyzwania społeczne, gospodarcze i środowiskowe, jakie będą związane z procesem transformacji. Jest on niezbędny do uzyskania wsparcia finansowego z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji.
Zmiany dla mieszkańców i środowiska
Wielkopolska Wschodnia nieprzypadkowo znalazła się na liście regionów, które mają być objęte unijnym wsparciem. W Zagłębiu Konińskim silnie rozwinięty jest sektor górnictwa, związany z wydobyciem węgla brunatnego. Nadal działają tu kopalnie, elektrownie, zakłady przemysłu ciężkiego. Łącznie to ponad 6 tys. miejsc pracy.
– Sytuacja w subregionie konińskim różni się od tej w innych regionach górniczych takich jak Górny czy Dolny Śląsk. Wynika to z kończących się zasobów węgla brunatnego, a w konsekwencji zmniejszania możliwości produkcyjnych energii. Dla Wielkopolski Wschodniej transformacja energetyczna to jedyna alternatywa i szansa na zatrzymanie postępującej zapaści gospodarczej – mówi Maciej Sytek.
W szczególnie trudnej sytuacji jest Konin, który znalazł się na liście 122 miast średniej wielkości w Polsce, którym grozi regres społeczno-gospodarczy.
– Od 1999 r. ubyło nam ponad 10 tys. mieszkańców. Tendencja może przyspieszać. Dlatego tak ważne jest, aby nie tylko miasto, ale cały region otrzymał nowy impuls rozwojowy. Musi on oznaczać ofertę dla ludzi młodych, dla seniorów i, co bardzo ważne, dla potencjalnych inwestorów i przedsiębiorców – mówi Piotr Korytkowski, prezydent Konina. – Nie należy również zapominać o kwestiach środowiskowych. Przez dziesięciolecia degradowano nasz region i czerpano z tego korzyści: koniński przemysł energetyczny w znaczący sposób zaopatrywał kraj w energię elektryczną, mimo że dwie elektrownie, przez dekady nie spełniały wygórowanych unijnych norm środowiskowych. Dziś odczuwany tego skutki. Dlatego tak ważne jest, aby Konin uzyskał odpowiednią pomoc – zaznacza.
Dla Wielkopolski Wschodniej transformacja energetyczna to jedyna alternatywa i szansa na zatrzymanie postępującej zapaści gospodarczej - mówi Maciej Sytek.
Dekarbonizacja, czyli eliminacja emisji CO2, budzi ogromne emocje, gdyż wielu kojarzy się z zamykaniem kopalń i redukcją miejsc pracy. Część mieszkańców subregionu konińskiego zdaje sobie jednak sprawę z konieczności przeprowadzenia transformacji.
– Zmiany w gospodarce nie mogą być rewolucją, a ewolucją, która może potrwać 10, 15, a jak będzie taka konieczność nawet 20 lat. W ramach Funduszu Sprawiedliwej Transformacji musi dojść do odpowiedniej synergii projektów społecznych i rozwojowych. Musimy znaleźć złoty środek między odchodzeniem od przemysłu, procesem przekwalifikowania pracowników i zapewnieniem im nowych miejsc pracy. To wszystko w Koninie powoli już się dzieje. Powstają chociażby nowe zakłady pracy, jak fabryka Johnson Matthey. Mam nadzieję, że kryzys gospodarczy, jaki z pewnością spowoduje epidemia koronawirusa, nie spowolni naszych inwestycji – podkreśla Piotr Korytkowski. – Tym bardziej, że w planach mamy wiele projektów, m.in. stworzenie Centrum Zastosowania Wodoru H2Lab. Liczymy również na szybki rozwój geotermii. W 2015 r. wykonaliśmy odwierty, które pokazały, że mamy złoża wody o najwyższej temperaturze w kraju - 97,5 stopnia C. Rozwijamy również Klaster Energetyczny „Zielona Energia Konin” w obszarze gospodarki niskoemisyjnej i zrównoważonej energii – podkreśla.
Wielkopolska Dolina Energii
Nie czekając na środki Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, w regionie prowadzone są już projekty wpisujące się w ramy przemian regionów górniczych, które współfinansowane są ze środków WRPO 2014+. Jednym z nich jest „Budowa i promocja marki: Wielkopolska Dolina Energii”.
– Przedsięwzięcie ma wspierać mikro, małe i średnie firmy z regionu Wielkopolski Wschodniej w promocji gospodarczej i inwestycyjnej. Działania mają pomóc lokalnym inwestorom wchodzić na rynki zagraniczne i poznawać możliwości OZE w przemyśle. Utworzona zostanie też baza ofert inwestycyjnych, której celem będzie zwiększenie szans na napływ inwestorów – mówi Maciej Sytek.
Innym ważnym przedsięwzięciem jest projekt „Usługi rozwojowe dla subregionu konińskiego”, który udziela wsparcia finansowego na podnoszenie kompetencji i kwalifikacji pracodawców i pracowników MŚP. Zdobywaniu nowych umiejętności zawodowych wśród mieszkańców Zagłębia Konińskiego służy też projekt „Dobre kwalifikacje – lepsza przyszłość”.
W ramach Funduszu Sprawiedliwej Transformacji musi dojść do odpowiedniej synergii projektów społecznych i rozwojowych. Musimy znaleźć złoty środek między odchodzeniem od przemysłu, procesem przekwalifikowania pracowników i zapewnieniem im nowych miejsc pracy.
Informacje o poszczególnych projektach i kolejnych krokach podejmowanych na rzecz Funduszu Sprawiedliwej Transformacji znaleźć można na stronie Agencji Rozwoju Regionalnego w Koninie.
Warto wspomnieć, że w skali całego regionu prowadzony jest obecnie nabór w ramach Działania 1.2. Wzmocnienie potencjału innowacyjnego przedsiębiorstw Wielkopolski. Celem konkursu jest dofinansowanie projektu wspierającego budowę systemu wsparcia wysokiej jakości projektów B+R+I, w szczególności rozwijających technologie nisko i zeroemisyjne (przede wszystkim z uwzględnieniem wodoru). O środki ubiegać może się Samorząd Województwa Wielkopolskiego. Do rozdysponowania będzie ponad 4,3 mln zł. Nabór trwa do 30 czerwca. Szczegóły tutaj.
Łukasz Karkoszka
