Kiedy zmiany klimatu powodują wiele problemów, zrównoważona gospodarka wodna jest ważnym zadaniem samorządów. Działania te wspiera Unia Europejska, m.in. w niewielkiej wsi Tulce w gminie Kleszczewo czy w samym Poznaniu.
Pierwsze zbiorniki wodne, człowiek zaczął budować już 5 tys. lat temu. Od samego początku, ich celem było magazynowanie, nawadnianie i dostarczanie wody pitnej. Ta rola nie zmieniła się do dzisiaj, a budowanie sztucznych zbiorników nadal pozostaje jednym ze sposobów na radzenie sobie z gwałtownymi zjawiskami pogodowymi: suszami i powodziami. Z jednej strony bowiem, gromadzą one wodę wykorzystywaną do nawadniania pól uprawnych, z drugiej zaś odbierają jej nadmiar w czasie intensywnych opadów. W Wielkopolsce, przy unijnym wsparciu, zrealizowano już kilka takich projektów.
Duży zbiornik w małej gminie
Położona w centralnej części województwa gmina Kleszczewo odnotowuje jedne z najniższych rocznych opadów deszczów w Polsce – na poziomie poniżej 550 mm. Cechą tego obszaru jest także brak jezior, a poważny problem stanowią niestabilne przepływy wody, wynikające nie tylko z niedoboru opadów, ale także niemal całkowicie odlesionego, słabo przepuszczalnego podłoża. Z drugiej zaś strony, występują tu bardzo żyzne gleby. Brak wody jest jednak dla rolnictwa bardzo poważnym problemem. Rozwiązaniem okazało się stworzenie zbiornika retencyjnego na rzece Męcina we wsi Tulce.
- Dzięki unijnemu wsparciu powstał zbiornik o pojemności ponad 240 tys. m3 – mówi Małgorzata Siepa, specjalista z Zespołu Komunikacji i Edukacji Wodnej w Regionalnym Zarządzie Gospodarki Wodnej w Poznaniu. - Zbudowaliśmy zaporę, budowlę przelewowo-upustową służącą do regulacji stanu wody oraz odpowiednio uformowaliśmy czaszę przyszłego zbiornika. Ważna była również przebudowa systemów drenażowych wokół oraz odpowiednie zagospodarowanie otoczenia poprzez nasadzenia drzew i traw – dodaje.
Najważniejszym zadaniem zbiornika jest magazynowanie prawie 67 tys. m3 wody, która może zostać wykorzystana do nawodnień rolniczych.
- Poprawiona została również retencja gruntowa w otoczeniu zbiornika, dzięki czemu mieszkańcy zostali zabezpieczeni przed skutkami jednorazowych, intensywnych opadów, przeplatanych z okresami długiej suszy – tłumaczy Małgorzata Siepa. - Ponadto, zbiornik pozwala na przetrwanie wodnym ekosystemom w okresie występowania niżówek hydrologicznych – dodaje.
Całkowity koszt projektu wynosi ponad 22 mln zł, z czego unijne dofinansowanie w ramach WRPO 2014-2020 to kwota niemal 18 mln zł.
Bliżej natury
Fundusze Europejskie wsparły także inny projekt z zakresu gospodarki wodnej. Jego celem była przebudowa brzegów Warty w Poznaniu.
- Istniejąca zabudowa wykonana została pod koniec lat 60. ubiegłego wieku. Stan techniczny umocnień był zły i wymagał gruntownego remontu – mówi Agnieszka Górczewska, Zastępca Dyrektora Biura Koordynacji Projektów i Rewitalizacji Urzędu Miasta Poznania. - Korozja, odkryte zbrojenia czy zapadliska z dużymi szczelinami stwarzały niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia osób przebywających nad rzeką. Dodatkowo utrudniały uprawianie sportów wodnych i niekorzystnie wpływały na ekosystem. Reakcja była konieczna – dodaje.
Inwestycja polegała na rewitalizacji ubezpieczeń betonowych skarp lewego i prawego brzegu Warty, od mostu Przemysła I aż do rozwidlenia rzeki w Poznaniu.
- Zastosowaliśmy rozwiązania bliskie naturze. Stworzyliśmy umocnienia przepuszczalne, w postaci koszy i materacy stalowych wypełnionych kamieniami i ziemią, po czym zasiano na nich trawę. Wyremontowaliśmy również schody, tarasy, wyloty kanalizacyjne oraz szutrowy ciąg pieszy po obu stronach rzeki – wymienia Agnieszka Górczewska.
Realizacja projektu była ważna ze względu na niezbędne zwiększenie retencji, której zadaniem jest nie tylko magazynowanie wody, lecz także – przede wszystkim – regulacja i kontrola jej obiegu w środowisku. Pomaga to w zapobieganiu wylewom rzeki, podtopieniom i powodziom.
- Poza tym, istotnymi czynnikami były walory przyrodnicze i ekologiczne. Woda, dzięki zastosowaniu proekologicznych materiałów, zostanie poddana naturalnej filtracji – mówi Agnieszka Górczewska - Brzegi Warty są teraz miejscem przyjaznym, idealnie skrojonym pod wypoczynek i uprawianie sportów wodnych – dodaje.
Całkowity koszt projektu wynosi ponad 21,5 mln zł, z czego unijne dofinansowanie w ramach WRPO 2014-2020 to kwota niemal 18 mln zł.
Nabór rozpoczęty
Unia Europejska nadal wspiera projekty związane z poprawą bezpieczeństwa w obliczu zmian klimatycznych. Niedawno rozpoczął się nabór w konkursie z Działania 2.5 – Zwiększenie odporności na zmiany klimatu i klęski żywiołowe. Jego celem jest rozwój systemów ratownictwa oraz systemów prognozowania i ostrzegania środowiskowego. Do rozdysponowania jest 25 mln zł, po które zgłaszać mogą się Ochotnicze Straże Pożarne działające w ramach Krajowej Sieci Ratownictwa Gaśniczego oraz Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. Konkurs potrwa do 22 grudnia 2023 roku. Więcej informacji znajdziesz tutaj.
Dominik Wójcik